Kudelska, Dorota: Juliusz Słowacki i sztuki plastyczne (Lublin, 1997)

291

czasu przeszłego, teraźniejszego i przyszłego) ze swoiście pojmowaną przez
poetę filozofią dziejów.
Słowacki, podobnie jak wielu innych twórców, określał malarstwo „młod-
szą siostrą poezji", ale był to dlań wyraźnie tylko pewien etap, a nie nie-
zmienny stan rzeczy. Polskie malarstwo idąc tą samą drogą, co w poezji
„szkoła ukraińska", miało w końcu dojrzeć i rozbłysnąć. Rozważania Słowac-
kiego, przechodząc tym samym jakby mimo rozróżnień Lessinga, wpisują się
w ten nurt myślenia o związkach sztuk, gdzie malarstwo i literatura są sobie
bliskie i równorzędne.
Ze sposobu pisania przez poetę o Paolo Veronese, z typu użytych porów-
nań i postulowanych przezeń zastosowań weneckiego warsztatu, z zapropo-
nowanego w opisie rodzaju dystansu budowanego między czasem przedsta-
wionym a charakterem zawartej w obrazie refleksji historycznej - wniosko-
wać można o wadze, jaką przywiązywał on do świadomego wydobywania
związków między sztuką dawną a współczesną. Taki dialog z autorami i
ich dziełami dowodzi głębokiej potrzeby świadomego dyskursu na polu
malarstwa oraz przekonania o tym, że nie ma sztuki absolutnie nowej, nie-
zależnej od przeszłości, a dialog nie jest równoznaczny z uzależnieniem
czy brakiem oryginalności artystycznej. Identycznie widział Słowacki relacje
między dziełami literackimi, co bywało później, za Stanisławem Tarnowskim
określane „bluszczowatością" w rozumieniu negatywnym, jako niesamodziel-
ność twórcza.
Jak można sądzić ze sposobu zestawiania przez Słowackiego dróg rozwoju
poezji i malarstwa, są one sobie bliskie w równym stopniu przez podejmo-
wanie podobnych wątków tematycznych, jak i przez paralele w konstrukcji
świata przedstawionego (czas przeszły opowieści, rodzaj dystansu przestrzen-
nego, niejednorodność, nastawienie na kategorię zmienności we wszystkich
możliwych poziomach interpretacyjnych: od artystycznej techniki opisu świata
przedstawionego przez inwersje czasowe, rwące ciągi narracyjne aż po frag-
mentaryczność poszczególnych epizodów nie mających w żaden sposób
uchwytnego początku i końca). Wyjątkowe skomplikowanie odniesień ideo-
wych i politycznych umożliwia królująca w obu dziedzinach sztuki historio-
zofia autora GT/iu-sW z <dnc/m.
O oryginalności poglądów artystycznych Słowackiego na tle współczes-
nych mu polskich poetów świadczy także jego niechęć do nazareńczyków. I
choć zarzuty wobec tego rodzaju malarstwa pojawiają się zawsze przy okazji
krytyki literackiej, można je w pewnym stopniu sprecyzować. Poeta unika
jakichkolwiek wzmianek o tym malarstwie w listach do Stattlera ceniącego,
podobnie jak Mickiewicz, Overbecka. W liście o nie ma ani