Mercuriale, Girolamo; Coriolanus, Christophorus [Ill.]: Hieronymi Mercvrialis De Arte Gymnastica: Libri Sex, In Qvibvs Exercitationvm Omnivm Vetustarum genera, loca, modi, facultates, & quidquid denique ad corporis humani exercitationes pertinet, diligenter explicatur ; Opus non modo medicis, verum etiam omnibus antiquarum rerum cognoscendarum, & valetudinis conseruandae studiosis admodum vtile (Venetiis, 1601) [Cicognara, 1711-3]

m LIBER
est,in gymtiasijs siue balneis u e teres nare folitos,atque in srigidatfj D
baptisterio alias piseina uocata,de qua mentionem fecit Tertullia-
nus in lib*de baptismo, Se de qua exidimolocutum Galenum dum
in y.Methodi decitate uentriculi laborantes curandi ratione edo-
ces,magis laudat lotionem in balneo faeda lv rec ^KcXv^nl§m. ided,
in piseinis natando indituris,quam IvrMsitiKgotewitots.quamquam
etiam pisdnaminterdum in area gymnasiorum aedificatam credo*
ut testatur Plinius loco nunc citato,in quopostdi&auerba ait. In
area piseina esb&: ante Piinium Martialis, quili» 5» Ligurini cuius-
dam insulsi importunitatem deseribens dixit)
In thermas sugio ,fonasad aurem *
Tiscinam peto ,Uon licet natare .
>> ni uelimus Martialem potius de publica piscinalocutum csse,quarri
fuilse Romae, ex multis, & maxime ex Regionum fragmento sub B
porticu Capitolina intellegere possumus,vbi Vici publicae pisei-
nae clara mentio habetur,de qua ita Pestus Pompeius.Piseinae pu
5> blicae hodieq. nomen manet,ipsa non cxstat ,ad quam &c natatum*
5, exercitationis alioqui caulTa ueniebatpopulus: unde Lucilius ait*
3J Pro obtuso ore pugile , piscinensis resesb De huiuscemodi piseinis
seriptum esta Dione Maecenatem omnium primum in urbe aqua-
rum calidarum natatoria instituisse. Quod Ueroinlabris illis simi-
liter natarent)Uelsaltem natantium indar mouerentur,conijcio, cu
ex magnitudine labrorum, tum ex uerbis Galeni in u ad Glauco-
nem,quando in tertianae curatione natationem in aqua commen-
dat: quod de piseinis gymnasiorum nequaquam intelligi debet;
tum exCoelij Aureliani uerbis , qui in capitisdolore, atque eti-a in —
arthriticis curandis, natationem minime sub dio fa&am *nec non
f eruentem , atq. etiam frigidam probans,duo demonstfattprimum
in locis clausis,&; etiam apertis * qualis erat area piseinae* alteru ta
in aqua calida,quam frigida natari solitum * unde elicio natatione
feruentem solumin labris f adita tam» si Plinius in locis paulo an-
te citatis piseinae calidae mentione fecit,sub hisce uerbis* Cohae-
ret piseina calida mirifice, ex qua natates mare aspiciunt,de calefit
£ta ui solis*^maritimositu potius, quam de feruefa&aabigne *ut
intelligitCoelius,uerbafecis]e uidetur. Quae extra gymnasia,siue
priuata balnea efficiebatur natatio, modo in fontibus latissimis*
modo in Iacubus, modo in isuminibus*modo inipsomari ageba-
^ tur. de quibussermonem habens Aridoteles-dixit,melius in mari*
Prob^i^ quam in ssuido natari,diutiusque ibi moram trahi , quoniam tieluti
& ;4. mare aquae sime corpuletia*crad]tieq. maiora, quam dulces aquae
sulti-