DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.29967#0124
5
Odyseusz i Penelopa
*W* "V" liście z 1358 roku do Nicolaosa Sigerosa Petrarka pisał: „Twój Ho-
\/\ / mer jest niemy dla mnie, czy raczej ja sam jestem głuchy na niego.
V V Raduje mnie jednak każde nań spojrzenie [manuskrypt jego dzieł];
często obejmuję go i wzdychając wypowiadam słowa: O znakomity poeto, jakże
pragnę ciebie usłyszeć*!" To właśnie od Sigerosa, pierwszy cza-
sów nowożytnych zakupił, czy też otrzymał w prezencie, kilka łat wcześniej ma-
nuskrypt z arcydziełami Homera — i w języku greckim. Ponieważ
niemal zupełnie nie znał tego języka, mógł jedynie - aż po połowę następnej
dekady XIV wieku, kiedy dotarło do niego wreszcie pierwsze łacińskie tłuma-
czenie dzieł Homera — obejmować manuskrypt nabyty od Greka". Według do-
brze udokumentowanej opinii poeta umarł, robiąc g/oyyy do zlatynizowanej dzięki
niemu Pomimo że przekład ten okazał się słaby literacko, jego pojawie-
nie się było wielkim wydarzeniem dla europejskiej kultury. Utwory najsłynniej-
szego obok Wergiliusza poety starożytności mogły być wreszcie „słyszane", przy-
najmniej w kręgach humanistów. W niespełna sto lat później florencki malarz
Apollonio di Giovanni (około 1415—1465) namalował na frontach kilku
liczne sceny z przygodami Odysa/Ulissesa. Cztery takie malowidła, datowane
na połowę XV wieku, przetrwały szczęśliwie do naszych czasówt Dwa z nich
znajdują się w amerykańskich kolekcjach: w Art Institute w Chicago (ił. 78) i we
Frick Art Museum w Pittsburgu (ił. 79), zaś dwa pozostałe trafiły w latach 1890—
1914 do zbiorów Karola Lanckorońskiego, a w 1994 roku stały się własnością
Zamku Królewskiego na Wawelu (ił. 80—81). Aby w pełni zrozumieć fenomen
dzieł Apollonia di Giovanni z kolekcji Lanckorońskiego, należy je omówić ra-
zem z malowidłami z Chicago i Pittsburga, co ma dodatkowe uzasadnienie w sta-
nie badań tych obiektów.
Nie bez pewnego zdziwienia należy zauważyć, że malowidła Apollonia di
Giovanni, pomimo swoich wysokich walorów artystycznych i faktu, że są naj-
wcześniejszymi ilustracjami poematu Homera w europejskiej sztuce poantycz-
nej, nie stały się dotąd przedmiotem osobnego opracowania. Wpłynął na to nie-
116
Odyseusz i Penelopa
*W* "V" liście z 1358 roku do Nicolaosa Sigerosa Petrarka pisał: „Twój Ho-
\/\ / mer jest niemy dla mnie, czy raczej ja sam jestem głuchy na niego.
V V Raduje mnie jednak każde nań spojrzenie [manuskrypt jego dzieł];
często obejmuję go i wzdychając wypowiadam słowa: O znakomity poeto, jakże
pragnę ciebie usłyszeć*!" To właśnie od Sigerosa, pierwszy cza-
sów nowożytnych zakupił, czy też otrzymał w prezencie, kilka łat wcześniej ma-
nuskrypt z arcydziełami Homera — i w języku greckim. Ponieważ
niemal zupełnie nie znał tego języka, mógł jedynie - aż po połowę następnej
dekady XIV wieku, kiedy dotarło do niego wreszcie pierwsze łacińskie tłuma-
czenie dzieł Homera — obejmować manuskrypt nabyty od Greka". Według do-
brze udokumentowanej opinii poeta umarł, robiąc g/oyyy do zlatynizowanej dzięki
niemu Pomimo że przekład ten okazał się słaby literacko, jego pojawie-
nie się było wielkim wydarzeniem dla europejskiej kultury. Utwory najsłynniej-
szego obok Wergiliusza poety starożytności mogły być wreszcie „słyszane", przy-
najmniej w kręgach humanistów. W niespełna sto lat później florencki malarz
Apollonio di Giovanni (około 1415—1465) namalował na frontach kilku
liczne sceny z przygodami Odysa/Ulissesa. Cztery takie malowidła, datowane
na połowę XV wieku, przetrwały szczęśliwie do naszych czasówt Dwa z nich
znajdują się w amerykańskich kolekcjach: w Art Institute w Chicago (ił. 78) i we
Frick Art Museum w Pittsburgu (ił. 79), zaś dwa pozostałe trafiły w latach 1890—
1914 do zbiorów Karola Lanckorońskiego, a w 1994 roku stały się własnością
Zamku Królewskiego na Wawelu (ił. 80—81). Aby w pełni zrozumieć fenomen
dzieł Apollonia di Giovanni z kolekcji Lanckorońskiego, należy je omówić ra-
zem z malowidłami z Chicago i Pittsburga, co ma dodatkowe uzasadnienie w sta-
nie badań tych obiektów.
Nie bez pewnego zdziwienia należy zauważyć, że malowidła Apollonia di
Giovanni, pomimo swoich wysokich walorów artystycznych i faktu, że są naj-
wcześniejszymi ilustracjami poematu Homera w europejskiej sztuce poantycz-
nej, nie stały się dotąd przedmiotem osobnego opracowania. Wpłynął na to nie-
116