Miziołek, Jerzy: Mity, legendy, exempla: włoskie malarstwo świeckiej epoki Renesansu ze zbiorów Karola Lanckorońskiego (Warszawa, 2003)

im darze „w hołdzie Rzeczpospolitej, Wolnej i Niepodległej" m.in. napisała: „[...]
Na Wawel idzie namiot turecki, który tradycja rodzinna łączy z Odsieczą Wie-
deńską oraz obrazy. Z nich 76 to dzieła powstałe we Włoszech, w okresie od XIV
do XVI wieku. Pochodzą więc z tego samego kraju, którego architekci tworzyli
w tym czasie dziedziniec i komnaty wawelskie"'" (ił. 256). To właśnie na Wzgó-
rzu Wawelskim (lub nieopodal niego) pisał swój list do Marsilia Ficina jego przy-
jaciel Kallimach, nazywając go „nowym Orfeuszem"" , tu w latach 1515 i 1522
wystawiono sztuki teatralne o Odysie/Ulissesie i Parysie, a jeszcze wcześniej pi-
sano o śpiewie Syren, tu też wreszcie umieszczono w 1518 roku trzydzieści sześć
w których Bona Sforza jako spcsYZ MMewa przywiozła z odległej Italii swój
posag i stroje". Z okazji tego słynnego śłubu Andrzej Krzycki napisał pełen uroku
wiersz, w którym Bona „jaśnieje" najlepszymi cechami wszystkich trzech bogiń
znanych z sądu Parysa — Wenery, Pałłady i Junony". Nawet jedno ze wspomnia-
nych CYmwń nie przetrwało do naszych czasów, podobnie jak nie zachowały się
do dziś obiekty ozdobione m.in. wyobrażeniami Marka Kurcjusza, Mucjusza
Scewoli i OrpAeMja ze jakie w czasach ostatnich Jagiellonów znaj-
dowały się w Skarbcu koronnym". Obecnie dzieła włoskiego malarstwa z ko-
lekcji Lanckorońskich znakomicie uzupełniają renesansową wizję antyku pre-
zentowaną przez zgromadzone w salach Zamku na Wawelu majoliki, arrasy oraz
włoskie i północnoeuropejskie obrazy". Na majolikach odnajdujemy między
innymi takie sceny jak: /YzZzz/zzćy z Zzzwoz/y
772MZyrZ7?e X/w//z72% Z AoŻ^2<?772 P372Ć772, Po7W%722e De/<27227y y7*zez ATeMO-M! i PfzVo7*2^
A772 07Y? z AyrAe", na arrasach zaś Merkurego, Marsa i Wenus, Neptuna, Miner-
wę oraz Trytony, Satyry i Syreny V Co niezwykle ciekawe, na dwóch z tych arra-
sów mamy niemal taką samą kompozycję walki smoka z lwem jak na spalłierze
Jacopo del Sellaio (tabl. XXV)". W zbiorach Zamku na Wawelu istnieje też nie-
wielka, zgromadzona głównie w okresie międzywojennym, kolekcja włoskich
ra.M072z, tak malowanych, jak również rzeźbionych i intarsjowanych V Kilka z tych
obiektów, w tym wenecka skrzynia ozdobiona scenami z bawiącymi się puttami
i majolika ukazująca KzwzzY/zcM Pząw z G%/%7?2z', umiesz-
czono razem z licznymi obrazami z kolekcji Lanckorońskich w Studiolo oma-
wianym w 1. rozdziale tej książki (il. 19a—b)*".
Wspaniały, prawdziwie wiekopomny dar ostatniej z rodu Lanckorońskich dla
Zamku Królewskiego na Wawelu jest, jak to zostało już wcześniej napisane,
zwieńczeniem wielu działań, które Karol Lanckoroński podejmował przez ostat-
nie pięćdziesiąt lat swego życia, prowadzących do uchronienia i konserwacji za-
bytków na wzgórzu wawelskim. ,jWraz z gronem przyjaciół — napisała o swoim
ojcu w 1994 roku prób Lanckorońska— [...] staczał [...] na początku naszego [XX]
wieku kilkuletnie, homeryckie wręcz boje o uwolnienie rezydencji Jagiellonów
od roli koszar wojsk austriackich""'. Na początku XXI wieku, w niemal sto lat
później od oswobodzenia Zamku na Wawelu od obcych wojsk w 1908 roku, ta

321