DOI article:
Bęczkowska, Urszula: Architektura klasztoru ss. karmelitanek bosych przy ulicy Łobzowskiej w Krakowie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19070#0105
rze niech nie kopiuje, lecz przez kształtowanie w nowy sposób dostosowuje
do swoich celów"91. Postulaty te, odniesione do „stylu zakopiańskiego", po-
zostawały w oczywistej sprzeczności z dążeniami Witkiewicza walczącego
o zachowanie czystości „stylu zakopiańskiego", będącego dla niego wyrazem
stylu narodowego. Nie dziwi zatem fakt, że odnosił się on coraz bardziej kry-
tycznie do przesyłanych mu przez Mączyńskiego projektów, łączących moty-
wy podhalańskie „i elementy sztuki dawnej innych obszarów"92. Tymczasem
Mączyński traktował pracę nad „stylem zakopiańskim", a zwłaszcza docho-
wanie wierności własnej wizji tego stylu, jako ważny etap swej architekto-
nicznej edukacji, „krok pierwszy na drodze nowej i samoistnej (...) który - jak
tłumaczył - zrobić musiałem, aby się przełamać, wyswobodzić i pójść w no-
wym kierunku"93. Stanowisko, jakie architekt zajął w dyskusji nad możliwo-
ścią przyszłego odrodzenia sztuki na kanwie „stylu zakopiańskiego", zbliżyło
go do środowiska skupionego wokół Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana,
powstałego w Krakowie w 1901 roku94. Celem działalności stowarzyszenia
- sformułowanym przez teoretyka grupy Jerzego Warchałowskiego pod wpły-
wem oddziaływań pism Ruskina i brytyjskiego „Arts&Crafts Movement"95
- było „zastąpienie brzydoty pięknem, gdziekolwiek i w jakiejkolwiek formie
się ono ujawnia (...) falsyfikatów - szlachetnymi materiałami, pretensjonal-
P. Haiko, Modernizm i tradycjonalizm w architekturze wiedeńskiej około roku 1900, w:
Sztuka około 1900 w Europie Środkowej, red. P. Krakowski, J. Purchla, Kraków 1997, s. 17.
Podobne rozumienie „nowoczesności" stało się popularne na przełomie wieków, zob. np. B.
Rogóyski, Kilka słów o nowych kierunkach w architekturze dzisiejszej, „Przegląd Techniczny"
35, 1896/97, s. 73-77; W.R. Watson, Some Recent Scottish Domestic Fitting andDecorations,
„The Studio" 27, 1902, nr 117, s. 104-105.
92 „Przegląd Zakopiański" 1902, nr 3, s. 2. Szczególnie ostro ów eklektyzm Mączyńskie-
go oceniał Marian Sokołowski, podzielający Witkiewiczowską wizję „stylu zakopiańskiego".
Realizacje młodego architekta nazywał pogardliwie „Kovaczostwem sui generis". Listy o stylu
zakopiańskim... (przyp. 82), list M. Sokołowskiego do S. Witkiewicza z 3 IV 1902, s. 558.
93 Listy o stylu zakopiańskim... (przyp. 82), list F. Mączyńskiego do S. Witkiewicza z 12 VI
1902, s. 400-401.
94 Z listów do Olgi Boznańskiej wynika, że Mączyński już od 1901 roku powoływany był
na sędziego w konkursach organizowanych przez Towarzystwo, choć jego członkiem został
oficjalnie dopiero w 1905 roku.
9" Szerzej o wzroście zainteresowania ruchem „Arts&Crafts" w Europie Środkowej ok.
1900 zob. A. Szczerski, Wzorce tożsamości. Recepcja sztuki brytyjskiej w Europie Środkowej
około roku 1900, Kraków 2002. O popularności pism Johna Ruskina w tym czasie w Polsce pi-
sze m.in. A. Wiszniowska, Pierwszy okres recepcji poglądów Johna Ruskina w polskiej krytyce
literackiej (1880-1910), „Folia Societatis Scientiarium Lublinensis", sectio A, vol. 11, 1971,
s. 63-88. Na temat twórczości Johna Ruskina zob. MW. Brooks, John Ruskin and YictorianAr-
chitecture, London 1989; G.P Londow, Aestetical and Critical Theories of John Ruskin, Prin-
ceton University Press, 1971.
95
do swoich celów"91. Postulaty te, odniesione do „stylu zakopiańskiego", po-
zostawały w oczywistej sprzeczności z dążeniami Witkiewicza walczącego
o zachowanie czystości „stylu zakopiańskiego", będącego dla niego wyrazem
stylu narodowego. Nie dziwi zatem fakt, że odnosił się on coraz bardziej kry-
tycznie do przesyłanych mu przez Mączyńskiego projektów, łączących moty-
wy podhalańskie „i elementy sztuki dawnej innych obszarów"92. Tymczasem
Mączyński traktował pracę nad „stylem zakopiańskim", a zwłaszcza docho-
wanie wierności własnej wizji tego stylu, jako ważny etap swej architekto-
nicznej edukacji, „krok pierwszy na drodze nowej i samoistnej (...) który - jak
tłumaczył - zrobić musiałem, aby się przełamać, wyswobodzić i pójść w no-
wym kierunku"93. Stanowisko, jakie architekt zajął w dyskusji nad możliwo-
ścią przyszłego odrodzenia sztuki na kanwie „stylu zakopiańskiego", zbliżyło
go do środowiska skupionego wokół Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana,
powstałego w Krakowie w 1901 roku94. Celem działalności stowarzyszenia
- sformułowanym przez teoretyka grupy Jerzego Warchałowskiego pod wpły-
wem oddziaływań pism Ruskina i brytyjskiego „Arts&Crafts Movement"95
- było „zastąpienie brzydoty pięknem, gdziekolwiek i w jakiejkolwiek formie
się ono ujawnia (...) falsyfikatów - szlachetnymi materiałami, pretensjonal-
P. Haiko, Modernizm i tradycjonalizm w architekturze wiedeńskiej około roku 1900, w:
Sztuka około 1900 w Europie Środkowej, red. P. Krakowski, J. Purchla, Kraków 1997, s. 17.
Podobne rozumienie „nowoczesności" stało się popularne na przełomie wieków, zob. np. B.
Rogóyski, Kilka słów o nowych kierunkach w architekturze dzisiejszej, „Przegląd Techniczny"
35, 1896/97, s. 73-77; W.R. Watson, Some Recent Scottish Domestic Fitting andDecorations,
„The Studio" 27, 1902, nr 117, s. 104-105.
92 „Przegląd Zakopiański" 1902, nr 3, s. 2. Szczególnie ostro ów eklektyzm Mączyńskie-
go oceniał Marian Sokołowski, podzielający Witkiewiczowską wizję „stylu zakopiańskiego".
Realizacje młodego architekta nazywał pogardliwie „Kovaczostwem sui generis". Listy o stylu
zakopiańskim... (przyp. 82), list M. Sokołowskiego do S. Witkiewicza z 3 IV 1902, s. 558.
93 Listy o stylu zakopiańskim... (przyp. 82), list F. Mączyńskiego do S. Witkiewicza z 12 VI
1902, s. 400-401.
94 Z listów do Olgi Boznańskiej wynika, że Mączyński już od 1901 roku powoływany był
na sędziego w konkursach organizowanych przez Towarzystwo, choć jego członkiem został
oficjalnie dopiero w 1905 roku.
9" Szerzej o wzroście zainteresowania ruchem „Arts&Crafts" w Europie Środkowej ok.
1900 zob. A. Szczerski, Wzorce tożsamości. Recepcja sztuki brytyjskiej w Europie Środkowej
około roku 1900, Kraków 2002. O popularności pism Johna Ruskina w tym czasie w Polsce pi-
sze m.in. A. Wiszniowska, Pierwszy okres recepcji poglądów Johna Ruskina w polskiej krytyce
literackiej (1880-1910), „Folia Societatis Scientiarium Lublinensis", sectio A, vol. 11, 1971,
s. 63-88. Na temat twórczości Johna Ruskina zob. MW. Brooks, John Ruskin and YictorianAr-
chitecture, London 1989; G.P Londow, Aestetical and Critical Theories of John Ruskin, Prin-
ceton University Press, 1971.
95