DOI article:
Smorąg Różycka, Małgorzata: Profesor Anna Różycka Bryzek (1928-2005)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19072#0023
Trzy zachowane zespoły malowideł: w kaplicy Świętej Trójcy lubelskiego
zaniku oraz w prezbiteriach katedry sandomierskiej i kolegiaty wiślickiej po-
wstały z fundacji Władysława Jagiełły, czwarty zaś w kaplicy Świętego Krzy-
ża na Wawelu na zlecenie Kazimierza Jagiellończyka31. Polichromie te były
przedmiotem naukowych badań w okresie międzywojennym, jednak niezwykle
dynamicznie zmieniająca się bizantynistyka w pierwszych dekadach po drugiej
wojnie światowej, tak w zakresie metod badawczych i aparatu pojęciowego,
jak też materiałowym, uwarunkowała konieczność podjęcia tych badań na
nowo. Znakomicie musiał to rozumieć także prof. Mole i, mimo nieuchronnej
konfrontacji z własnymi poglądami o tych malowidłach, na ten tor skierował
naukowe zainteresowania prof. Różyckiej. Podjęła je z przeświadczeniem, że
prócz niezbędnych warsztatowo studiów nad ikonografią i stylem tych malo-
wideł, należy - idąc tropem metody Panofsky'ego - rozpoznać ich głębszy
sens ideowy w jego wielowarstwowych powiązaniach historycznych okolicz-
ności, artystycznych tradycji, a wykraczając poza nie - także indywidualnych
upodobań twórców czy zleceniodawców. Za punkt wyjścia przyjęła zasadę, iż
każdy z tych zespołów należy rozpatrywać osobno, ich ewentualną wspólnotę
ideową i artystyczną ujawniając w toku tak prowadzonych badań, których na-
ukowa wartość obejmuje trzy zasadnicze aspekty: materiałowo-faktograficzny,
interpretacyjny i metodologiczny, we wszystkich stanowiąc źródło gruntownej
wiedzy i inspiracji.
Jak już wspomniano, badania nad ruskimi malowidłami Jagiellonów
rozpoczęła od fresków w kaplicy Świętego Krzyża na Wawelu wykonanych
w 1470 roku na zlecenie króla Kazimierza Jagiellończyka przez pskowskich
-jak ustaliła - malarzy, zaś program dalszych badań zarysowała już w 1964
roku w referacie wygłoszonym na sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki
w Toruniu32.
W obszernym i nad wyraz szczegółowym studium ikonograficznym przed-
stawień pokrywających sklepienia i ściany wawelskiej kaplicy wprowadzała do
polskiej literatury podstawowe pojęcia historii sztuki bizantyńskiej, terminolo-
gię, metody badawcze i ujawniające się za ich pośrednictwem fundamentalne
przesłanie ideowe tej sztuki z właściwą dla niej nadrzędną zasadą graduali-
31 "Nie ma potrzeby w tym miejscu wyliczać wszystkich Jagiellońskich fundacji tego rodzaju
włącznie z fragmentami odkrytymi w Kaplicy Mariackiej wawelskiej katedry oraz wzmianka-
mi w źródłach pisanych dzieł niezachowanych, o czym ostatnio w ujęciu syntetycznym pisała
A. Różycka Bryzek, Malowidła ścienne bizantyńsko-ruskie, w: Malarstwo gotyckie w Polsce,
red. A.S. Labuda, K. Secomska, Warszawa 2004 (= Dzieje sztuki polskiej, t. 2, cz. 3), t. 1,
s. 155-184.
32 A. Różycka Bryzek, Zarys historyczny badań nad bizantyńsko-ruskimi malowidłami
ściennymi w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki" 27, 1965, s. 291-294.
77
zaniku oraz w prezbiteriach katedry sandomierskiej i kolegiaty wiślickiej po-
wstały z fundacji Władysława Jagiełły, czwarty zaś w kaplicy Świętego Krzy-
ża na Wawelu na zlecenie Kazimierza Jagiellończyka31. Polichromie te były
przedmiotem naukowych badań w okresie międzywojennym, jednak niezwykle
dynamicznie zmieniająca się bizantynistyka w pierwszych dekadach po drugiej
wojnie światowej, tak w zakresie metod badawczych i aparatu pojęciowego,
jak też materiałowym, uwarunkowała konieczność podjęcia tych badań na
nowo. Znakomicie musiał to rozumieć także prof. Mole i, mimo nieuchronnej
konfrontacji z własnymi poglądami o tych malowidłach, na ten tor skierował
naukowe zainteresowania prof. Różyckiej. Podjęła je z przeświadczeniem, że
prócz niezbędnych warsztatowo studiów nad ikonografią i stylem tych malo-
wideł, należy - idąc tropem metody Panofsky'ego - rozpoznać ich głębszy
sens ideowy w jego wielowarstwowych powiązaniach historycznych okolicz-
ności, artystycznych tradycji, a wykraczając poza nie - także indywidualnych
upodobań twórców czy zleceniodawców. Za punkt wyjścia przyjęła zasadę, iż
każdy z tych zespołów należy rozpatrywać osobno, ich ewentualną wspólnotę
ideową i artystyczną ujawniając w toku tak prowadzonych badań, których na-
ukowa wartość obejmuje trzy zasadnicze aspekty: materiałowo-faktograficzny,
interpretacyjny i metodologiczny, we wszystkich stanowiąc źródło gruntownej
wiedzy i inspiracji.
Jak już wspomniano, badania nad ruskimi malowidłami Jagiellonów
rozpoczęła od fresków w kaplicy Świętego Krzyża na Wawelu wykonanych
w 1470 roku na zlecenie króla Kazimierza Jagiellończyka przez pskowskich
-jak ustaliła - malarzy, zaś program dalszych badań zarysowała już w 1964
roku w referacie wygłoszonym na sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki
w Toruniu32.
W obszernym i nad wyraz szczegółowym studium ikonograficznym przed-
stawień pokrywających sklepienia i ściany wawelskiej kaplicy wprowadzała do
polskiej literatury podstawowe pojęcia historii sztuki bizantyńskiej, terminolo-
gię, metody badawcze i ujawniające się za ich pośrednictwem fundamentalne
przesłanie ideowe tej sztuki z właściwą dla niej nadrzędną zasadą graduali-
31 "Nie ma potrzeby w tym miejscu wyliczać wszystkich Jagiellońskich fundacji tego rodzaju
włącznie z fragmentami odkrytymi w Kaplicy Mariackiej wawelskiej katedry oraz wzmianka-
mi w źródłach pisanych dzieł niezachowanych, o czym ostatnio w ujęciu syntetycznym pisała
A. Różycka Bryzek, Malowidła ścienne bizantyńsko-ruskie, w: Malarstwo gotyckie w Polsce,
red. A.S. Labuda, K. Secomska, Warszawa 2004 (= Dzieje sztuki polskiej, t. 2, cz. 3), t. 1,
s. 155-184.
32 A. Różycka Bryzek, Zarys historyczny badań nad bizantyńsko-ruskimi malowidłami
ściennymi w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki" 27, 1965, s. 291-294.
77