DOI Artikel:
Grzęda, Mateusz: Architektura klasztoru Paulinów w Beszowej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19092#0040
4. Beszowa, skrzydło północno-
-wschodnie klasztoru z przejściem
na piętrze łączącym skrzydła klasz-
toru, ok. 1915 r. Fot. Stefan Zabo-
rowski (wg A. Szyszko-Bohusz,
Beszowa, Skalbmierz i system
krakowski, „Sprawozdania Komi-
sji Historii Sztuki" 9, 1915, z. 1-2,
il. 4)
wyżej są one przewiązane rodzajem opaski. Po północnej stronie sieni jest
umieszczona sala opacka, rozplanowana niemal identycznie jak refektarz. Jest
ona dzisiaj podzielona na pół ścianą wzdłuż osi wschód-zachód, wobec czego
znaczna część filara oraz spływów żeber jest „utopiona" w grubości muru.
Spływy żeber przy filarze rozwidlają się i przecinają, tworząc rodzaj plecion-
ki. Przy ścianach żebra opierają się na wielobocznych wspornikach (il. 6). Od
zewnątrz budynek utracił swe gotyckie cechy. Ma on kształt leżącego prosto-
padłościanu przekrytego dachem czterospadowym.
Sprowadzeni przez Jastrzębca z Częstochowy paulini podjęli się w Beszo-
wej po raz pierwszy nowych, wspomnianych już, obowiązków. Z jednej strony
należy ten fakt odczytywać jako fragment reformatorskiej działalności biskupa
Jastrzębca, z drugiej zaś - jako wyraźną zmianę w profilu zakonu, który cha-
rakterem swojej działalności coraz bardziej zbliżał się do wspólnot kanoni-
czych21. Jeszcze przed sprowadzeniem paulinów, 4 lutego 1416 r. Jastrzębiec
wydał dokument, w którym szczegółowo określił obowiązki prebendarzy
w Beszowej22. W roku 1421 obowiązki te automatycznie przeszły na świeżo
przybyłych paulinów. Sprawowanie czynności związanych z utrzymywaniem
parafii było dotychczas domeną zakonów mendykanckich bądź kanonickich.
Zakon paulinów nie pełnił nigdy takich obowiązków na ziemiach polskich.
Nie miał też tradycji pracy duszpasterskiej. Co więcej, można zauważyć,
21 J. Wiesiołowski, Fundacje paulińskie XIV i XV wieku na ile ruchu fundacyjnego klasz-
torów w Polsce, „Studia Claromontana" 6, 1985, s. 151; Zbudniewek (przyp. 10), s. 136-141,
przekonuje, iż funkcja prowadzenia parafii została paulinom najpierw przez Jastrzębca, potem
przez jego naśladowców wręcz narzucona, niejako wbrew woli samych zakonników.
22 O obowiązkach beszowskich prebendarzy zob. Lichończak-Nurek (przyp. 11). s. 118-119.
34
-wschodnie klasztoru z przejściem
na piętrze łączącym skrzydła klasz-
toru, ok. 1915 r. Fot. Stefan Zabo-
rowski (wg A. Szyszko-Bohusz,
Beszowa, Skalbmierz i system
krakowski, „Sprawozdania Komi-
sji Historii Sztuki" 9, 1915, z. 1-2,
il. 4)
wyżej są one przewiązane rodzajem opaski. Po północnej stronie sieni jest
umieszczona sala opacka, rozplanowana niemal identycznie jak refektarz. Jest
ona dzisiaj podzielona na pół ścianą wzdłuż osi wschód-zachód, wobec czego
znaczna część filara oraz spływów żeber jest „utopiona" w grubości muru.
Spływy żeber przy filarze rozwidlają się i przecinają, tworząc rodzaj plecion-
ki. Przy ścianach żebra opierają się na wielobocznych wspornikach (il. 6). Od
zewnątrz budynek utracił swe gotyckie cechy. Ma on kształt leżącego prosto-
padłościanu przekrytego dachem czterospadowym.
Sprowadzeni przez Jastrzębca z Częstochowy paulini podjęli się w Beszo-
wej po raz pierwszy nowych, wspomnianych już, obowiązków. Z jednej strony
należy ten fakt odczytywać jako fragment reformatorskiej działalności biskupa
Jastrzębca, z drugiej zaś - jako wyraźną zmianę w profilu zakonu, który cha-
rakterem swojej działalności coraz bardziej zbliżał się do wspólnot kanoni-
czych21. Jeszcze przed sprowadzeniem paulinów, 4 lutego 1416 r. Jastrzębiec
wydał dokument, w którym szczegółowo określił obowiązki prebendarzy
w Beszowej22. W roku 1421 obowiązki te automatycznie przeszły na świeżo
przybyłych paulinów. Sprawowanie czynności związanych z utrzymywaniem
parafii było dotychczas domeną zakonów mendykanckich bądź kanonickich.
Zakon paulinów nie pełnił nigdy takich obowiązków na ziemiach polskich.
Nie miał też tradycji pracy duszpasterskiej. Co więcej, można zauważyć,
21 J. Wiesiołowski, Fundacje paulińskie XIV i XV wieku na ile ruchu fundacyjnego klasz-
torów w Polsce, „Studia Claromontana" 6, 1985, s. 151; Zbudniewek (przyp. 10), s. 136-141,
przekonuje, iż funkcja prowadzenia parafii została paulinom najpierw przez Jastrzębca, potem
przez jego naśladowców wręcz narzucona, niejako wbrew woli samych zakonników.
22 O obowiązkach beszowskich prebendarzy zob. Lichończak-Nurek (przyp. 11). s. 118-119.
34