Modus: Prace z historii sztuki (10-11.2011)

badawczych, wskazujących na różnorodność
znaczeń muzeum, nie jest poparta refleksją
nad tym, na ile to estetyka ekspozycji takie
znaczenia buduje czy choćby umacnia.

Wydaje się, że brak ten jest spowodo-
wany wyraźnym podziałem przywołanych
teorii na te, które wpisują się w wizję es-
tetyczną i te, które potwierdzają istnienie
anestetyki. Autorka sama ograniczyła sobie
w ten sposób pole badawcze. Jak się okazu-
je, w przypadku analizy przestrzeni muzeów
przyrody przywołanie terminów Welscha
jest zabiegiem bardzo przydatnym. Jednak
jeśli chodzi o ekspozycje w muzeach sztuki,
zagadnienie jest dużo bardziej rozbudowane
i pełne niuansów. W tej części książki wystę-
pują zauważalne braki. Pojawiający się w li-
teraturze podstawowy podział na estetykę
dzieła sztuki i estetykę ekspozycji nie został
w książce Popczyk wyczerpująco opisany.
A jest to niewątpliwie kluczowe dla podjętej
problematyki zagadnienie. Ponadto w odnie-
sieniu do estetyki ekspozycji Autorka nie po-
dejmuje się opisu wpływu, jaki na przestrzeń
wywiera architektoniczna oprawa.

Kamila KŁUDKłEWICZ

Police the Police: panoptikon subwersywny
(Police the Police, Międzynarodowe Bienna-
le Młodych Artystów w Bukareszcie, czwarta
edycja, 8X-7X12010)

Punktem wyjścia tegorocznej, czwartej
już, edycji międzynarodowego Biennale
Młodych Artystów w Bukareszcie było
pojęcie sousveillance, wymyślone przez Ste-
ve'a Manna jako odwrotność surveillance.
Mann, przyglądając się wszechobecnemu
w ostatnich latach nadzorowi kamer, jakiemu
poddawany jest współczesny człowiek, po-
stanowił odwrócić sytuację i dać możliwość
monitorowania sytuacji tym, którzy zazwy-
czaj są przedmiotem obserwacji. Z tego
zamierzenia, o subwersywnym wydźwięku,
narodziło się pojęcie sousveillance, konotu-

jące „oddolne" podglądanie zachowań szero-
ko pojętej władzy - tych, którzy w hierarchii
społecznej sytuują się „wyżej" czy stanowią
autorytety.

Jak celnie zauważyła Mica Gherghescu
- główna kuratorka tej edycji bukaresz-
teńskiego Biennale - w twórczości wielu
młodych artystów z całego świata można
dostrzec prace wchodzące w ścisłą korelację
z szeroko pojętym terminem sousveillance,
skupione na de(kon)strukcji autorytetów
i śledzeniu zachowań władzy1. W konse-
kwencji tego spostrzeżenia narodził się
pomysł na tytuł tegorocznej imprezy: Police
the Police, konotujący nadzorowanie tych,
którzy zazwyczaj nadzorują, a także odwró-
cenie klasycznych ról, znanych z projektu
więzienia - panoptikonu - autorstwa Jere-
my'ego Benthama. Panoptikon, w którym
więźniowie nie wiedzą czy i kiedy są ob-
serwowani przez strażników, opisany przez
Michela Foucaulta w Nadzorować i karać,
stał się metaforą permanentnej inwigilacji2.
Praktyki spod znaku sousveillance można
więc postrzegać w tym kontekście jako pa-
noptikon subwersywny, w którym śledzone
i rejestrowane są zachowania „strażników":
policji, władzy, służb mundurowych, ochro-
niarzy, wojskowych itp.

Sale gigantycznego, położonego
w centrum Bukaresztu przy Calea Victonei
Palatul Stirbei wypełniły prace oscylujące
wokół problematyki gry między pojęciami
surveillance i sousveillance. Zaroiło się od
fotografii i video prezentujących zachowania
umundurowanych mężczyzn i poddających
monitoringowi sceny z ich uczestnictwem.
Rozmodleni włoscy carabinieri pokornie
klęczą w kościele przed władzą-nie-z-
tej-ziemi (il. 1). Peter Weibel przekornie
trzyma tabliczkę z napisem „ługt" (kłamie)

1 M. Gherghescu. Police the Police, w: Police
the Police, red. A.-M. Dragnea, Cristina Iurea, Bu-
charest 2010, s. 8-9.

2 M. Foucault, Nadzorować i karać. Narodziny
więzienia, tłum. T. Komendant. Warszawa 1993.

224