Modus: Prace z historii sztuki (10-11.2011)

Malraux również takową wyklucza, podczas
gdy w modernistycznym muzeum jest to
kluczowe zagadnienie. Pytanie o estetykę
dzieła sztuki (bo nie można w tym wypadku
mówić o eksponacie w obliczu braku ekspo-
zycji) w koncepcji Malraux nie pojawia się.
Podkreślenie transparencji otoczenia w wizji
francuskiego badacza prowadzi Autorkę do
programowej neutralności muzeum moder-
nistycznego.

Przywołanie teorii Carol Duncan, Mieke
Bal i Donalda Preziosi wskazuje jednak, że
jest to neutralność nie tylko podkreślająca
formalne dzieła sztuki, ale także wydobywa-
jąca szereg innych znaczeń - od podkreśle-
nia wizji autorytetu (Duncan) po umocnienie
tożsamości kulturowej widza (Preziosi). Ba-
dania wskazanych autorów nie odnoszą się
bezpośrednio do estetycznych aspektów neu-
tralnych ekspozycji, co Popczyk odczytuje
jako istniejący w takich zabiegach potencjał
anestetyczny wystawy, objawiający się
w wykorzenieniu dzieła sztuki z naturalnego
dlań kontekstu.

Przechodząc do analizy postmoderni-
stycznego podejścia do ekspozycji, Autorka
stawia pytanie, czy w obliczu powyższej kry-
tyki estetyki dzieła w muzeum i wskazania
anestetyki wystawy estetyka w muzeum ma
w ogóle rację bytu. W odpowiedzi przywołu-
je teorie Pierre'a Bourdieu i Jeana Baudrillar-
da. Muzeum przestaje być świątynią sztuki.
Bourdieu wskazuje na laicką sakralizację
i kontemplację duchowych wartości, jakie
próbuje się nadać dziełom w muzeum. Bau-
drillard widzi muzeum jako spektakl dzieł-
-simulakrów. Muzeum służy edukacji
i rozrywce, w jego murach dochodzi do
tworzenia ułudy obcowania z kulturą wy-
soką która w zasadzie przestała dziś już
istnieć. W tym punkcie rozważań Autorki
brakuje wskazania konkretnych przykładów
ekspozycji oddziałujących w sposób wska-
zany przez Baudrillarda. Zwłaszcza że tego
typu jednostki również operują określonym
typem ekspozycji - bardzo często powie-

lającym schematy wystawowe z centrów
handlowych.

Z powyższych teorii wynika, iż w mu-
zeach zachodzi estetyzacja powierzchowna,
a prawdziwa estetyka już nie istnieje. Po tej
konstatacji Popczyk przechodzi do analizy
działań współczesnych artystów i to w ich
aktywności w muzeach upatruje temat dla
estetyków.

Konstrukcja rozdziału poświęconego mu-
zeom sztuki opiera się na prezentacji teorii
badawczych odnoszących się do kolejnych,
ważnych dla Autorki zagadnień. Ich dobór
jest oczywiście jej wyborem. Niemniej jed-
nak lektura tekstu rodzi w czytelniku przeko-
nanie o tym, że Popczyk pragnie go zaznajo-
mić z jak najszerzej zakrojonym przeglądem
wiedzy. Poniekąd w związku z tym pojawiają
się w książce opisywane obok siebie teorie
badaczy tak odległych w czasie i sposobie
myślenia, jak Quatremere de Quincy i Hei-
degger. W opisie różnorodnych podejść do
tematu trudno wyodrębnić poglądy samej
Autorki. Określa je przede wszystkim spo-
sób doboru prezentowanych myśli innych
badaczy, nie zawsze estetyków i nie zawsze
odnoszących się stricte do estetyki.

Powracając do sformułowanych na
początku książki myśli o kryzysie estetyki,
warto podkreślić, że receptą Popczyk jest
badanie ekspozycji muzealnych. Estetyka
ekspozycji ma zastąpić estetykę dzieła sztu-
ki. Zaś wprowadzenie pojęcia anestetyki
pozwala badać tak różnorodne dziś działania
artystyczne. Jednocześnie dobór prezento-
wanych przez Popczyk teorii wskazuje, że
postulowanych wątków badawczych dla es-
tetyki jest jeszcze więcej: polityczny przekaz
ekspozycji, wystawa jako wyraz siły i wła-
dzy, jako nośnik wartości kulturowych i kon-
struowania tożsamości jednostki. Poruszanie
tak różnorodnych tendencji, które niewąt-
pliwie można odnaleźć w refleksji nad mu-
zeum, oddala Autorkę od właściwego punktu
jej zainteresowania, czyli estetyki przestrze-
ni ekspozycyjnej. Prezentacja zaś wielu tez

223