DOI Artikel:
Grzęda, Mateusz: Architektura klasztoru Paulinów w Beszowej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19092#0057
V. Modele przestrzenne sklepień gwiaździstych na terenie Niżu Polskiego:
\. Grylino, woj. szczecińskie, kościół parafialny — model sklepienia krzyżowo-żebrowego.
2. Frombork, Katedra, prezbiterium — model sklepienia krzyżowo-żebrowego. 3. Warszawa,
Katedra, prezbiterium — model sklepienia żaglastego.
9. Modele przestrzenne sklepień gwiaździstych opartych na sklepieniu krzyżowo-żebrowym
z terenów Niżu Polskiego (wg D. Hanulanka, Sklepieniapóźnogotyckie na Śląsku, Wrocław,
Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971, rys. V)
nowanych rysunków żeber, popularnych w państwie krzyżackim od pierwszej
ćwierci XIV w., trzeba szukać w zwykłym żebrowaniu przekątnym {diagonal
ribs) lub krzyżowo-żebrowym {cross ribs)93. Tymczasem, jeżeli przyjrzeć się
profilom beszowskich sklepień, można stwierdzić, że mamy tu do czynienia
w ogóle z raczej obcą Pomorzu Wschodniemu i terenom północnym formą
sklepienia, gdzie gwiazda utworzona z żeber jest nałożona na sklepienie kopu-
laste z lunetami, tym samym niewymagające żeber przekątniowych (il. 3, 10)94.
w stosunku do innych obszarów, ale pierwotny „impuls" zawdzięczają wzorom angielskim
(Lincoln). Za pierwsze miejsce, w którym pojawiło się owo sklepienie, uznaje chór kościoła
św. Jakuba w Toruniu. Herrmann, wskazując na farę staromiejską pw. św. Jana w Toruniu,
której prezbiterium z identycznym sklepieniem datuje na rok 1305, zaprzecza tej tezie. Jest
on zdania, że pierwsze sklepienie gwiaździste na tych terenach pojawiło się najpóźniej w tym
roku. Przyznanie pierwszeństwa sklepieniu w prezbiterium kościoła św. Jana wyklucza teorię
o impulsie angielskim. Nie zmienia to jednak faktu, że pod względem konstrukcyjnym sklepie-
nia te są zbliżone do angielskich, gdyż bazują na strukturze sklepienia krzyżowo-żebrowego.
O kościele św. Jana w Toruniu zob. T. Mroczko, Architektura gotycka na Ziemi Chełmińskiej,
Warszawa 1980, s. 82.
93 Becker-Houslow, Malbork Chapter House... (przyp. 92), s. 393.
94 Zob. przekrój sporządzony przez A. Szyszko-Bohusza, zob. Szyszko-Bohusz (przyp. 2),
s. 53-54.
47
\. Grylino, woj. szczecińskie, kościół parafialny — model sklepienia krzyżowo-żebrowego.
2. Frombork, Katedra, prezbiterium — model sklepienia krzyżowo-żebrowego. 3. Warszawa,
Katedra, prezbiterium — model sklepienia żaglastego.
9. Modele przestrzenne sklepień gwiaździstych opartych na sklepieniu krzyżowo-żebrowym
z terenów Niżu Polskiego (wg D. Hanulanka, Sklepieniapóźnogotyckie na Śląsku, Wrocław,
Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971, rys. V)
nowanych rysunków żeber, popularnych w państwie krzyżackim od pierwszej
ćwierci XIV w., trzeba szukać w zwykłym żebrowaniu przekątnym {diagonal
ribs) lub krzyżowo-żebrowym {cross ribs)93. Tymczasem, jeżeli przyjrzeć się
profilom beszowskich sklepień, można stwierdzić, że mamy tu do czynienia
w ogóle z raczej obcą Pomorzu Wschodniemu i terenom północnym formą
sklepienia, gdzie gwiazda utworzona z żeber jest nałożona na sklepienie kopu-
laste z lunetami, tym samym niewymagające żeber przekątniowych (il. 3, 10)94.
w stosunku do innych obszarów, ale pierwotny „impuls" zawdzięczają wzorom angielskim
(Lincoln). Za pierwsze miejsce, w którym pojawiło się owo sklepienie, uznaje chór kościoła
św. Jakuba w Toruniu. Herrmann, wskazując na farę staromiejską pw. św. Jana w Toruniu,
której prezbiterium z identycznym sklepieniem datuje na rok 1305, zaprzecza tej tezie. Jest
on zdania, że pierwsze sklepienie gwiaździste na tych terenach pojawiło się najpóźniej w tym
roku. Przyznanie pierwszeństwa sklepieniu w prezbiterium kościoła św. Jana wyklucza teorię
o impulsie angielskim. Nie zmienia to jednak faktu, że pod względem konstrukcyjnym sklepie-
nia te są zbliżone do angielskich, gdyż bazują na strukturze sklepienia krzyżowo-żebrowego.
O kościele św. Jana w Toruniu zob. T. Mroczko, Architektura gotycka na Ziemi Chełmińskiej,
Warszawa 1980, s. 82.
93 Becker-Houslow, Malbork Chapter House... (przyp. 92), s. 393.
94 Zob. przekrój sporządzony przez A. Szyszko-Bohusza, zob. Szyszko-Bohusz (przyp. 2),
s. 53-54.
47