DOI Artikel:
Bury, Katarzyna: Nieznany obraz krakowskiego Mistrza Rodziny Marii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19092#0087
Celem mojej pracy była prezentacja nieznanego do tej pory obrazu z po-
czątku XVI w., który ujrzał światło dzienne przypadkiem, gdy szafa zakrystyj-
na, w której przetrwał, przestała być potrzebna. Analiza ikonograficzna, której
dokonałam, pozwoliła na hipotetyczną rekonstrukcję pierwotnej kompozycji
dzieła, na którym ukazano zapewne św. Annę i Marię z mężami, Jezusa oraz
dwie przyrodnie siostry Marii z synami, w sumie trzynaście osób. Wydaje się,
iż kompozycja ta nie odbiegała znacznie od innych przedstawień Rodziny
Marii w Małopolsce. Wyjątkiem jest tylko pominięcie postaci Kleofasa i Sa-
lomasa na pilickim obrazie oraz nie w pełni zidentyfikowany fragment muru
za plecami Joachima.
Przedstawiony tu obraz wpisuje się w szeroko zakrojoną działalność pro-
pagandową krakowskiego biskupa Jana Konarskiego, którego zasługą było
rozszerzenie kultu św. Anny na całą diecezję krakowską. Biskup nie ogra-
niczył się do teoretycznego propagowania kultu babki Chrystusa, ale sam
wspierał fundacje artystyczne, takie jak ołtarz dla kościoła w Bodzentynie czy
w Bieczu.
Pierwotnym miejscem przeznaczenia obrazu mogła być kaplica św. Anny
w kościele parafialnym św. Jana Chrzciciela w Pilicy, natomiast fundatorem
ówczesny właściciel Pilicy Mikołaj z Pilicy, który, jak wiadomo ze źródeł,
wspierał świątynię parafialną. Analiza stylistyczna dzieła ujawniła liczne
paralele między obrazem z Pilicy a dziełami warsztatu krakowskiego Mi-
strza Rodziny Marii, który jawi się jako jeden z najprężniej działających na
początku wieku XVI w Krakowie. Ponadto fakt, iż nowy obraz, który udało
się odnaleźć, przedstawia Rodzinę Marii, potwierdza trafność, z jaką nada-
no małopolskiemu mistrzowi zastępcze imię. Podjęto też próbę wykazania,
w jaki sposób wpływały na siebie kolejne obrazy z Rodziną Marii powstające
w tym warsztacie oraz zaproponowano datowanie pileckiego obrazu na lata
ok. 1510-1520, skłaniając się raczej do daty późniejszej.
An Unknown Painting by the Cracow Master
of the Holy Kinship
The present paper presents a hitherto unknown painting from the beginning of the sixteenth
century, or rather its fragments which were re-used as to make a drawer, part of a sacristy cabinet.
Five pieces of the painting have survived to this day, of which four have preserved the paint
layer. The painting was done in tempera on limewood support with gilding in the background,
halos and some elements of the draperies. The panels, now in a private collection, are heavily
damaged: visible are numerous cracks, the paint layer is flaking in many places, and there are
traces of woodworm damage on the reverse. The painting has never undergone a conservation
treatment.
77
czątku XVI w., który ujrzał światło dzienne przypadkiem, gdy szafa zakrystyj-
na, w której przetrwał, przestała być potrzebna. Analiza ikonograficzna, której
dokonałam, pozwoliła na hipotetyczną rekonstrukcję pierwotnej kompozycji
dzieła, na którym ukazano zapewne św. Annę i Marię z mężami, Jezusa oraz
dwie przyrodnie siostry Marii z synami, w sumie trzynaście osób. Wydaje się,
iż kompozycja ta nie odbiegała znacznie od innych przedstawień Rodziny
Marii w Małopolsce. Wyjątkiem jest tylko pominięcie postaci Kleofasa i Sa-
lomasa na pilickim obrazie oraz nie w pełni zidentyfikowany fragment muru
za plecami Joachima.
Przedstawiony tu obraz wpisuje się w szeroko zakrojoną działalność pro-
pagandową krakowskiego biskupa Jana Konarskiego, którego zasługą było
rozszerzenie kultu św. Anny na całą diecezję krakowską. Biskup nie ogra-
niczył się do teoretycznego propagowania kultu babki Chrystusa, ale sam
wspierał fundacje artystyczne, takie jak ołtarz dla kościoła w Bodzentynie czy
w Bieczu.
Pierwotnym miejscem przeznaczenia obrazu mogła być kaplica św. Anny
w kościele parafialnym św. Jana Chrzciciela w Pilicy, natomiast fundatorem
ówczesny właściciel Pilicy Mikołaj z Pilicy, który, jak wiadomo ze źródeł,
wspierał świątynię parafialną. Analiza stylistyczna dzieła ujawniła liczne
paralele między obrazem z Pilicy a dziełami warsztatu krakowskiego Mi-
strza Rodziny Marii, który jawi się jako jeden z najprężniej działających na
początku wieku XVI w Krakowie. Ponadto fakt, iż nowy obraz, który udało
się odnaleźć, przedstawia Rodzinę Marii, potwierdza trafność, z jaką nada-
no małopolskiemu mistrzowi zastępcze imię. Podjęto też próbę wykazania,
w jaki sposób wpływały na siebie kolejne obrazy z Rodziną Marii powstające
w tym warsztacie oraz zaproponowano datowanie pileckiego obrazu na lata
ok. 1510-1520, skłaniając się raczej do daty późniejszej.
An Unknown Painting by the Cracow Master
of the Holy Kinship
The present paper presents a hitherto unknown painting from the beginning of the sixteenth
century, or rather its fragments which were re-used as to make a drawer, part of a sacristy cabinet.
Five pieces of the painting have survived to this day, of which four have preserved the paint
layer. The painting was done in tempera on limewood support with gilding in the background,
halos and some elements of the draperies. The panels, now in a private collection, are heavily
damaged: visible are numerous cracks, the paint layer is flaking in many places, and there are
traces of woodworm damage on the reverse. The painting has never undergone a conservation
treatment.
77