Modus: Prace z historii sztuki (10-11.2011)

życiu Grunewega3. Gdańszczanin, urodzony
w 1562 r. w niemieckiej rodzinie kupieckiej,
spędził sześć lat, praktykując u ormiańskich
kupców we Lwowie i podróżując z nimi
m.in. do Konstantynopola i Moskwy, by
w końcu - po konwersji z luteranizmu na
katolicyzm - wstajpić do lwowskiego klasz-
toru Dominikanów. Już jako zakonnik odbył
pielgrzymkę do Rzymu, następnie pełnił
różne funkcje w konwentach Dominikań-
skich m.in. w Raciborzu, Krakowie i Płocku;
zmarł po 1615 r. (może około 1618 r.)4. Jego
zapiski (zredagowane w latach 1601-1606),
liczące prawie dwa tysiące stron, wzbo-
gacone o około pięćset własnoręcznych,
z reguły dość schematycznych rysunków, są
kapitalnym źródłem dla historyków różnych
specjalności z co najmniej kilku krajów
europejskich. Specyficzny punkt widzenia
Grunewega - mieszczanina i zakonnika-
-konwertyty, Niemca żyjącego w wielokul-
turowej Rzeczypospolitej - jest szczególnie
istotny dla badań nad mentalnością i umy-
słowością w końcu XVI w. i na początku
XVII w.; pamiętniki są też jedynym w swo-
im rodzaju dokumentem życia klasztornego
w Polsce w epoce reform potrydenckich5.
Dokładność notatek Grunewega, odznacza-
jącego się dużą ciekawością świata, pozwala

3 Martin Griineweg. Życie Europejczyka. Ka-
talog wystawy w klasztorze oo. Dominikanów
w Krakowie 24 IV - 24 V 2008, red. A. Bues,
Z. Krysiewicz, Kraków 2008; materiały konferencji
opublikowane w tomie: Martin Gmneweg (1562 -
nach 1615). Ein europaischer Lebensweg / Martin
Gruneweg (1562 - after 1615). A European Way of
Life, red. A. Bues, Wiesbaden 2009 (= Deutsches
Historisches Institut Warschau, Quellen und Stu-
dien, Band 21).

4 Walczak (przyp. 1), s. 59-62; A. Bues, Ein-
leitung, w: Gruneweg, s. 1512-1533; taż, Domi-
nikanin Martin Gruneweg (1562 -po 1615) i jego
pamiętniki, w: Dominikanie na ziemiach polskich
w epoce nowożytnej, red. A. Markiewicz, M. Mi-
ławicki, Kraków 2009 (= Studia i Źródła Domini-
kańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie,
5), s. 63-89.

5 Por. Bues, Einleitung (przyp. 4), s. 1508.

wydobyć z jego pamiętników' - zwłaszcza
z relacji z licznych podróży - wiele bezcen-
nych informacji szczegółowych, dotyczą-
cych np. stosunków społecznych, religijnych
i etnicznych, zawodowej praktyki kupiec-
kiej, obyczajów, strojów, a także wyglądu
miast i budowli6.

Publikacja składa się z czterech wolu-
minów (z ciągłą paginacją). Pierwsze trzy
zajmuje edycja rękopisu (s. 1-1467), zaopa-
trzona w przypisy z uwagami dotyczącymi
samego tekstu (poprawki, dopiski itp.) oraz
objaśnienia; na marginesach umieszczono
reprodukcje rysunków Grunewega, zmniej-
szonych z reguły o około 15%. Tom czwarty
otwiera obszerne wprowadzenie (s. 1469—
1625) obejmujące szczegółowe dane kody-
kologiczne, analizę gatunkową, stylistyczną
i językową tekstu, biografię Grunewega,
szkice na temat miast, z którymi był zwią-
zany (Gdańsk, Warszawa, Lwów, Kraków),
studia o handlu i podróżowaniu oraz sytuacji
Kościoła i klasztorów w czasach Grunewega
(ze szczególnym uwzględnieniem domi-
nikanów), wreszcie uwagi o wartości jego
pamięmików jako źródła historycznego.
Resztę tomu wypełnia rozbudowany aparat
krytyczny, na który składają się m.in.: spis
treści rękopisu, drzewo genealogiczne Gru-
newega, jego curriculum vitae, itinerarium,
wykaz dzieł przez mego cytowanych (osob-
no potraktowano cytaty biblijne), lista do-
minikanów wspominanych w pamiętnikach,
reprodukcja planu klasztoru Dominikanów
we Lwowie autorstwa Grunewega z jego
własnymi objaśnieniami, plan klasztoru Do-
minikanów w Krakowie, mapa klasztorów
dominikańskich w Rzeczypospolitej około
1596 r., plany ukazujące Gdańsk, Kraków,
Lwów i Warszawę w czasach Grunewega,
fotografie kilkunastu kart rękopisu (w tym
całostronicowego rysunku ukazującego
meczet Selima II w Adrianopolu) i innych
dokumentów związanych z Grunewegiem

6 Tamże, s. 1609-1610.

777