DOI Artikel:
Sobala, Michał: Krakowska rezydencja arcybiskupów gnieźnieńskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.31348#0071
Krakowska rezydencja
arcybiskupów gnieźnieńskich
modus
prace z historii sztuki
xv, 2015
Uchwytne źródłowo początki krakowskiej siedziby metropolitów gnieźnieńskich MICHAŁ SOBALA
wiążą się z fundacją murowanego dworu dokonaną przez arcybiskupa Jarosława
Bogorię Skotnickiego (1342-1374)*. Kilkadziesiąt lat później, sumptem Mikołaja
Kurowskiego (1402-1411), została założona nowa rezydencja, usytuowana tuż
pod murami miasta - przed Bramą Poboczną, na tyłach pierwszej od zamku
kanonii przy ulicy Kanoniczej (domu Długoszów) - na terenie zakupionym przez
arcybiskupa od Demetriusza Bożydara^. Własnością arcybiskupstwa pozostawała
1 O krakowskiej fundacji arcybiskupa Skotnickiego wzmiankuje Jan z Czarnkowa: inCracovia,
in Wyelun, in Kalis et in Gnezna curias atque domos de muro firmissime construxit" (Kronika /ana
z Czarnkowa, w: Monumentu Poioniae Historicu, t. II, wyd. August Bielowski, Lwów 1872., s. 673).
Późniejsze przekazy określają przybliżone usytuowanie czternastowiecznej rezydencji („niedaleko
murów zamku krakowskiego"), jej stan (w ciągu XV w. „zaniedbanej i opuszczonej") oraz datę
i okoliczności zniesienia (dwór został zburzony w r. 1498 z rozkazu króla, podczas pospieszne-
go fortyfikowania stolicy w obliczu najazdu tureckiego, by „zajęty od nieprzyjaciół nie stał się
niebezpiecznym dla zamku lub miasta") (zob.: S. Bużeński, Żywoty urcykisknpówgnieźnieńskick,
prymusów Korony Polskiej i Wielkiego Księstwu Litewskiego od Wilibuldu do Andrzeju Olszowskiego,
1.1, Wilno i860, s. 177; J. Korytkowski, Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymusowie i metropolici polscy
od roku 1000 uż do roku 1821 C2yii do poleczeniu urcybiskupstwu gnieźnieńskiego z biskupstwem
poznuńskiem według źródeł urcbiwulnycb, 1.1, Poznań 1888, s. 647). Możliwe, że miejsce które zaj-
mowała zburzona kuria, było tożsame z sytuacją placu arcybiskupiego położonego pod Wawelem,
„w pobliżu kościoła OO Bernardynów! przekazanego przez kardynała Fryderyka jagiellończyka
matce w dożywocie (por.: j. Korytkowski, Arcybiskupi, t. II, s. 654-655; K. Śmigiel, Rezydencje
prymusowskie, „Studia Gnesnensia", 26, 2012, s. 274). W liście królowej Elżbiety do arcybiskupa
Boryszewskiego z r. 1505 jest on opisany jako „area archiepiscopalis sub castro Cracoviensi circa
fluvium Visla" (cyt. za: j. Korytkowski, Arcybiskupi, t. II, s. 562, przyp. 7).
2 „Cracovia. Habet Gneznensis archiepiscopatus extra muros Cracovienses sub castro Cracoviensi
iuxta fluvium Rudawa domum sitam, curiam optimam et domum in ea latericeam, quam Nicolaus
Curowsky archiepiscopus tunc Gneznensis, pro certa summa pecuniarum a Demetrio de Bozydar
regni Poloniae thesaurario comparavit, et ecclesiae Gneznensi pro perpetuo memoriali et insigni
reliquit, quae et in hanc diem domus archiepiscopalis Gneznensis appellatur, liberam cum suis
hortis et pomeriis ab omni servitute, censu et tributo" (j. Długosz, Liber benejiciorum dioecesis
Crucoviensis nuneprimum e codice uutogrupbo editus, 1.1, w: idem, Operu omniu, wyd. A. Przez-
dziecki, t. 7, Cracoviae 1863, s. 619; zob. też j. Korytkowski, Arcybiskupi, t. II, s. 284).
ARTYKUŁY
69
arcybiskupów gnieźnieńskich
modus
prace z historii sztuki
xv, 2015
Uchwytne źródłowo początki krakowskiej siedziby metropolitów gnieźnieńskich MICHAŁ SOBALA
wiążą się z fundacją murowanego dworu dokonaną przez arcybiskupa Jarosława
Bogorię Skotnickiego (1342-1374)*. Kilkadziesiąt lat później, sumptem Mikołaja
Kurowskiego (1402-1411), została założona nowa rezydencja, usytuowana tuż
pod murami miasta - przed Bramą Poboczną, na tyłach pierwszej od zamku
kanonii przy ulicy Kanoniczej (domu Długoszów) - na terenie zakupionym przez
arcybiskupa od Demetriusza Bożydara^. Własnością arcybiskupstwa pozostawała
1 O krakowskiej fundacji arcybiskupa Skotnickiego wzmiankuje Jan z Czarnkowa: inCracovia,
in Wyelun, in Kalis et in Gnezna curias atque domos de muro firmissime construxit" (Kronika /ana
z Czarnkowa, w: Monumentu Poioniae Historicu, t. II, wyd. August Bielowski, Lwów 1872., s. 673).
Późniejsze przekazy określają przybliżone usytuowanie czternastowiecznej rezydencji („niedaleko
murów zamku krakowskiego"), jej stan (w ciągu XV w. „zaniedbanej i opuszczonej") oraz datę
i okoliczności zniesienia (dwór został zburzony w r. 1498 z rozkazu króla, podczas pospieszne-
go fortyfikowania stolicy w obliczu najazdu tureckiego, by „zajęty od nieprzyjaciół nie stał się
niebezpiecznym dla zamku lub miasta") (zob.: S. Bużeński, Żywoty urcykisknpówgnieźnieńskick,
prymusów Korony Polskiej i Wielkiego Księstwu Litewskiego od Wilibuldu do Andrzeju Olszowskiego,
1.1, Wilno i860, s. 177; J. Korytkowski, Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymusowie i metropolici polscy
od roku 1000 uż do roku 1821 C2yii do poleczeniu urcybiskupstwu gnieźnieńskiego z biskupstwem
poznuńskiem według źródeł urcbiwulnycb, 1.1, Poznań 1888, s. 647). Możliwe, że miejsce które zaj-
mowała zburzona kuria, było tożsame z sytuacją placu arcybiskupiego położonego pod Wawelem,
„w pobliżu kościoła OO Bernardynów! przekazanego przez kardynała Fryderyka jagiellończyka
matce w dożywocie (por.: j. Korytkowski, Arcybiskupi, t. II, s. 654-655; K. Śmigiel, Rezydencje
prymusowskie, „Studia Gnesnensia", 26, 2012, s. 274). W liście królowej Elżbiety do arcybiskupa
Boryszewskiego z r. 1505 jest on opisany jako „area archiepiscopalis sub castro Cracoviensi circa
fluvium Visla" (cyt. za: j. Korytkowski, Arcybiskupi, t. II, s. 562, przyp. 7).
2 „Cracovia. Habet Gneznensis archiepiscopatus extra muros Cracovienses sub castro Cracoviensi
iuxta fluvium Rudawa domum sitam, curiam optimam et domum in ea latericeam, quam Nicolaus
Curowsky archiepiscopus tunc Gneznensis, pro certa summa pecuniarum a Demetrio de Bozydar
regni Poloniae thesaurario comparavit, et ecclesiae Gneznensi pro perpetuo memoriali et insigni
reliquit, quae et in hanc diem domus archiepiscopalis Gneznensis appellatur, liberam cum suis
hortis et pomeriis ab omni servitute, censu et tributo" (j. Długosz, Liber benejiciorum dioecesis
Crucoviensis nuneprimum e codice uutogrupbo editus, 1.1, w: idem, Operu omniu, wyd. A. Przez-
dziecki, t. 7, Cracoviae 1863, s. 619; zob. też j. Korytkowski, Arcybiskupi, t. II, s. 284).
ARTYKUŁY
69