DOI Artikel:
Stankiewicz, Aleksander: Łaźnia i ogród w rezydencji Zygmunta Gonzagi margrabiego Myszkowskiego w Pińczowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.31348#0164
okresie dziejów pińczowskiej rezydencji, na marginesie swoich rozważań pozo-
stawiając okres nowożytny. Wyniki ich badań można odnaleźć w KttłttJogtt zuńyf-
ków szfnJń w Polsce^ oraz w późniejszych opracowaniach naukowych o zamku
pińczowskim.
Pierwsze poważne wnioski na temat całego założenia pińczowskiego w kon-
tekście twórczości architekta i rzeźbiarza Santiego Gucciego sformułował Andrzej
Fischinger. Skoncentrował się on jednak na analizie zachowanych elementów
rezydencji Myszkowskich^. Na podstawie badań archeologicznych przeprowa-
dzonych w latach sześćdziesiątych XX wieku wstępne studium na temat całego
zamku opublikował Adam Miłobędzki, którego uwagi były następnie powtarzane
przez późniejszych badaczy. Jego ustalenia poczynione zostały w relacji do inten-
sywnie wówczas prowadzonych przez Jerzego Kowalczyka badań nad Zamościem.
Miłobędzki starał się porównać stolice ordynacji Myszkowskich i Zamoyskich,
wskazując na znaczące różnice w tych założeniach rezydencjonalnych i urbani-
stycznych oraz właściwie niekorzystnie oceniając zamek w Pińczowie^. Kilka lat
później Janusz Kuczyński opublikował sprawozdanie z prac archeologicznych,
które jednak niewiele wniosło, jeśli chodzi o wygląd nowożytnego pałacu piń-
czowskiego, łaźni, a także założenia ogrodowego^.
Nowe światło na rezydencję w Pińczowie rzucił dopiero artykuł autorstwa
Franciszka Stolota dotyczący zachowanego testamentu Tomasza Nikła, współ-
pracownika i kontynuatora prac Santiego Gucciego. Badacz przeanalizował treść
tego dokumentu, co pozwoliło mu związać z Niklem prace zlecone przez Mysz-
kowskiego między innymi w pińczowskim ogrodzie^.
Odkryty opis łaźni pińczowskiej zawarty w druku ulotnym z roku 1611 au-
torstwa Simona Pistoriusa pozwala na rekonstrukcję jej ogólnego wyglądu oraz
próbę interpretacji opisanych w nim rozwiązań w kontekście europejskimi Jak
większość tego typu budowli we Francji, Italii czy państwach Rzeszy, łaźnia piń-
czowska była nierozerwalnie związana z ogrodem, należy więc analizować jej
wygląd na tle otaczającego ją krajobrazu oraz architektury.
Rezydencja w Pińczowie - znaczenie krajobrazu. Kaplica św. Anny
Zamek w Pińczowie został wzniesiony przez biskupa krakowskiego Zbigniewa
Oleśnickiego na miejscu starszej budowlf. Posiadłość pozostawała do roku
3 Katałog zabytków sztuki w Poisce, t. III: Województwo kieleckie, red. J. Łoziński, B. Wolff, z. 9:
Powiatpińczowski, oprać. K. Kutrzebianka, Warszawa 1961 (dalej: KZSP III, 9), s. 68-71.
4 A. Fischinger, Santi Ga cc i. Architekt i rzeźbiarz królewski XVT wieka, Kraków 1969, s. 24-26
(tam starsza literatura).
5 A. Miłobędzki, Zamek w Pińczowie za Myszkowskich, t/ początków nowożytnej rezydencji
w Polsce, w: Sarmatia artistica. Księga pamiątkowa ka czcipro/esora Władysława Tomkiewicza,
Warszawa 1968, s. 35*45- Wnioski powtórzył w: idem. Zamek Oleśnickich w Pińczowie, w: Siedzi-
by biskapów krakowskich na terenie dawnego województwa sandomierskiego. Materiały z sesji
naukowej, Kielce 20 TX1997, red. L. Kajzer, Kielce 1997, s. 93-103.
6 J. Kuczyński, Wyniki badań, s. 207-219.
7 F. Stolot, Testament Tomasza Nikła. Przyczynek do dziejów pińczowskich warsztatów budowla-
nych i kamieniarsko-rzeźbiarskich na przełomie wieków XVT i XVTT, „Biuletyn Historii Sztuki"
32,1970, nr 3-4, s. 227-243.
8 S. Pistorius, Wizerunek łaźni pińczowskiej, Pińczów 1611; zob. K. Estreicher, Bibłiogra/ia polska,
cz. III: Staropolska, t. 20, Kraków 1905, s. 112. Za udostępnienie fotografii całego tekstu dziękuję
Dyrektorowi Muzeum Regionalnego w Pińczowie, panu Jerzemu Znojkowi.
9 J. Kuczyński, Wyniki badań, s. 212.
162
ARTYKUŁY
Aleksander Stankiewicz
stawiając okres nowożytny. Wyniki ich badań można odnaleźć w KttłttJogtt zuńyf-
ków szfnJń w Polsce^ oraz w późniejszych opracowaniach naukowych o zamku
pińczowskim.
Pierwsze poważne wnioski na temat całego założenia pińczowskiego w kon-
tekście twórczości architekta i rzeźbiarza Santiego Gucciego sformułował Andrzej
Fischinger. Skoncentrował się on jednak na analizie zachowanych elementów
rezydencji Myszkowskich^. Na podstawie badań archeologicznych przeprowa-
dzonych w latach sześćdziesiątych XX wieku wstępne studium na temat całego
zamku opublikował Adam Miłobędzki, którego uwagi były następnie powtarzane
przez późniejszych badaczy. Jego ustalenia poczynione zostały w relacji do inten-
sywnie wówczas prowadzonych przez Jerzego Kowalczyka badań nad Zamościem.
Miłobędzki starał się porównać stolice ordynacji Myszkowskich i Zamoyskich,
wskazując na znaczące różnice w tych założeniach rezydencjonalnych i urbani-
stycznych oraz właściwie niekorzystnie oceniając zamek w Pińczowie^. Kilka lat
później Janusz Kuczyński opublikował sprawozdanie z prac archeologicznych,
które jednak niewiele wniosło, jeśli chodzi o wygląd nowożytnego pałacu piń-
czowskiego, łaźni, a także założenia ogrodowego^.
Nowe światło na rezydencję w Pińczowie rzucił dopiero artykuł autorstwa
Franciszka Stolota dotyczący zachowanego testamentu Tomasza Nikła, współ-
pracownika i kontynuatora prac Santiego Gucciego. Badacz przeanalizował treść
tego dokumentu, co pozwoliło mu związać z Niklem prace zlecone przez Mysz-
kowskiego między innymi w pińczowskim ogrodzie^.
Odkryty opis łaźni pińczowskiej zawarty w druku ulotnym z roku 1611 au-
torstwa Simona Pistoriusa pozwala na rekonstrukcję jej ogólnego wyglądu oraz
próbę interpretacji opisanych w nim rozwiązań w kontekście europejskimi Jak
większość tego typu budowli we Francji, Italii czy państwach Rzeszy, łaźnia piń-
czowska była nierozerwalnie związana z ogrodem, należy więc analizować jej
wygląd na tle otaczającego ją krajobrazu oraz architektury.
Rezydencja w Pińczowie - znaczenie krajobrazu. Kaplica św. Anny
Zamek w Pińczowie został wzniesiony przez biskupa krakowskiego Zbigniewa
Oleśnickiego na miejscu starszej budowlf. Posiadłość pozostawała do roku
3 Katałog zabytków sztuki w Poisce, t. III: Województwo kieleckie, red. J. Łoziński, B. Wolff, z. 9:
Powiatpińczowski, oprać. K. Kutrzebianka, Warszawa 1961 (dalej: KZSP III, 9), s. 68-71.
4 A. Fischinger, Santi Ga cc i. Architekt i rzeźbiarz królewski XVT wieka, Kraków 1969, s. 24-26
(tam starsza literatura).
5 A. Miłobędzki, Zamek w Pińczowie za Myszkowskich, t/ początków nowożytnej rezydencji
w Polsce, w: Sarmatia artistica. Księga pamiątkowa ka czcipro/esora Władysława Tomkiewicza,
Warszawa 1968, s. 35*45- Wnioski powtórzył w: idem. Zamek Oleśnickich w Pińczowie, w: Siedzi-
by biskapów krakowskich na terenie dawnego województwa sandomierskiego. Materiały z sesji
naukowej, Kielce 20 TX1997, red. L. Kajzer, Kielce 1997, s. 93-103.
6 J. Kuczyński, Wyniki badań, s. 207-219.
7 F. Stolot, Testament Tomasza Nikła. Przyczynek do dziejów pińczowskich warsztatów budowla-
nych i kamieniarsko-rzeźbiarskich na przełomie wieków XVT i XVTT, „Biuletyn Historii Sztuki"
32,1970, nr 3-4, s. 227-243.
8 S. Pistorius, Wizerunek łaźni pińczowskiej, Pińczów 1611; zob. K. Estreicher, Bibłiogra/ia polska,
cz. III: Staropolska, t. 20, Kraków 1905, s. 112. Za udostępnienie fotografii całego tekstu dziękuję
Dyrektorowi Muzeum Regionalnego w Pińczowie, panu Jerzemu Znojkowi.
9 J. Kuczyński, Wyniki badań, s. 212.
162
ARTYKUŁY
Aleksander Stankiewicz