DOI Artikel:
Pytlarz, Elżbieta: Kaplica w Karniowicach w świetle ostatnich odkryć konserwatorskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.31348#0203
Kaplica w Karniowicach
w świetle ostatnich odkryć
konserwatorskich
Kaplica w Karniowicach koło Zabierzowa wzniesiona została na terenie tamtejsze-
go zespołu dworskiego. Usytuowana na skraju parku, nieopodal obecnego dworu\
z wejściem od południa, była zawsze uważana za jedną z pierwszych wolno stoją-
cych kaplic kopułowych^. Pisząc pracę magisterską o założeniu dworskim w Kar-
niowicach, dociekałam źródeł jej oryginalnego, sześciobocznego planu, uznając,
że najbardziej przypomina kaplice projektowane przez Pawła Baudartha dla
Kalwarii Zebrzydowskiej. W pracy tej została także zebrana literatura dotycząca
kaplicy i dworu, począwszy od opracowania Stanisława Tomkowicza z roku 1906^,
aż do wzmianek, według których budowla ta mogła być przekształconą altaną
ogrodową^. Z nowszej literatury przybyły bardziej szczegółowe dane o historii
wsi w średniowieczu^ oraz praca Tadeusza Chrzanowskiego, datująca kaplicę na
lata 1604-16246.0 Jerzym Pipanie, właścicielu Karniowic, wspomniał także Jerzy
Paszenda, wywodząc niesłusznie jego ród z Lublanyk Natomiast o malowidłach
1 W pracy magisterskiej, na podstawie analizy opisów założenia dworskiego z lat 1734-1748, wysunę-
łam hipotezę, że obecny dwór był wzniesiony na miejscu tzw. Starego Dworu, być może z czasów
fundatora kaplicy (zob. E. Pytłarz, „Zespół dworski w Karniowicach" Kraków 1986, mps w Ar-
chiwum Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu jagiellońskiego, praca napisana pod kierunkiem
prof. Adama Małkiewicza, któremu pragnę niniejszym podziękować za rady i okazaną pomoc).
2 J. Łoziński, Groóowe kaplice kopalowe w Polsce, Warszawa 1973, s. 188.
3 S. Tomkowicz, Karniowice, „Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej" 2,1906, s. 104.
4 G. Ciołek, Ogrody polskie, Warszawa 1978, s. 77, 234; L. Maj decki, Historia ogrodów, Warszawa
1981, s.359.
5 Słownik Hisforyczno-Geogra/iczny Województwa Krakowskiego w Średniowiecza, cz. 2, z. 3,
red. j. Kurtyka, j. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław-Warszawa-Kraków
1991, s. 430.
6 T. Chrzanowski, Dwie kaplice Zygmantowskie w Stryszowie, w: Festina lenie. Prace ojiarowane An-
drzejowi Pisckingerowi w siedemdziesiątą rocznicę arodzin, red. M. Piwocka, D. Nowacki, Kraków
1998, s. 178.
7 j. Paszenda, Kościół sw. Paróary w Krakowie z domem zakonnym księży jezuitów, Kraków-Wrocław
1985, s. 331. Pipan pisał się Łaaóacensis (zob. niżej, przyp. 12), po omyłkowym odczytaniu tekstu
jako Laóacensis istotnie można było sądzić, że pochodzi z Lubiany, gdyż łacińska nazwa Lubiany
to Laóacam.
modus
prace z historii sztuki
xv, 2015
ELŻBIETA
PYTLARZ
ARTYKUŁY
201
w świetle ostatnich odkryć
konserwatorskich
Kaplica w Karniowicach koło Zabierzowa wzniesiona została na terenie tamtejsze-
go zespołu dworskiego. Usytuowana na skraju parku, nieopodal obecnego dworu\
z wejściem od południa, była zawsze uważana za jedną z pierwszych wolno stoją-
cych kaplic kopułowych^. Pisząc pracę magisterską o założeniu dworskim w Kar-
niowicach, dociekałam źródeł jej oryginalnego, sześciobocznego planu, uznając,
że najbardziej przypomina kaplice projektowane przez Pawła Baudartha dla
Kalwarii Zebrzydowskiej. W pracy tej została także zebrana literatura dotycząca
kaplicy i dworu, począwszy od opracowania Stanisława Tomkowicza z roku 1906^,
aż do wzmianek, według których budowla ta mogła być przekształconą altaną
ogrodową^. Z nowszej literatury przybyły bardziej szczegółowe dane o historii
wsi w średniowieczu^ oraz praca Tadeusza Chrzanowskiego, datująca kaplicę na
lata 1604-16246.0 Jerzym Pipanie, właścicielu Karniowic, wspomniał także Jerzy
Paszenda, wywodząc niesłusznie jego ród z Lublanyk Natomiast o malowidłach
1 W pracy magisterskiej, na podstawie analizy opisów założenia dworskiego z lat 1734-1748, wysunę-
łam hipotezę, że obecny dwór był wzniesiony na miejscu tzw. Starego Dworu, być może z czasów
fundatora kaplicy (zob. E. Pytłarz, „Zespół dworski w Karniowicach" Kraków 1986, mps w Ar-
chiwum Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu jagiellońskiego, praca napisana pod kierunkiem
prof. Adama Małkiewicza, któremu pragnę niniejszym podziękować za rady i okazaną pomoc).
2 J. Łoziński, Groóowe kaplice kopalowe w Polsce, Warszawa 1973, s. 188.
3 S. Tomkowicz, Karniowice, „Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej" 2,1906, s. 104.
4 G. Ciołek, Ogrody polskie, Warszawa 1978, s. 77, 234; L. Maj decki, Historia ogrodów, Warszawa
1981, s.359.
5 Słownik Hisforyczno-Geogra/iczny Województwa Krakowskiego w Średniowiecza, cz. 2, z. 3,
red. j. Kurtyka, j. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław-Warszawa-Kraków
1991, s. 430.
6 T. Chrzanowski, Dwie kaplice Zygmantowskie w Stryszowie, w: Festina lenie. Prace ojiarowane An-
drzejowi Pisckingerowi w siedemdziesiątą rocznicę arodzin, red. M. Piwocka, D. Nowacki, Kraków
1998, s. 178.
7 j. Paszenda, Kościół sw. Paróary w Krakowie z domem zakonnym księży jezuitów, Kraków-Wrocław
1985, s. 331. Pipan pisał się Łaaóacensis (zob. niżej, przyp. 12), po omyłkowym odczytaniu tekstu
jako Laóacensis istotnie można było sądzić, że pochodzi z Lubiany, gdyż łacińska nazwa Lubiany
to Laóacam.
modus
prace z historii sztuki
xv, 2015
ELŻBIETA
PYTLARZ
ARTYKUŁY
201