Modus: Prace z historii sztuki (15.2015)

w Rawennie, skąd wywodził schemat budowli
centralnej z obejściem i nawą nakrytą kopułą
na pendentywacłń". Tezę o bizantyńskim cha-
rakterze dzieła podtrzymała Paulina Cyna-
lewska-Kuczma, twierdząc, że łódzka cerkiew
przynależy do rosyjskiej eklektycznej archi-
tektury cerkiewnej jedynie za sprawą fasady
wieżowej W Z kolei Jurij Rostislawowić Sa-
wieliew zwrócił uwagę na „bizantyńską" szatę
architektoniczną łódzkiej cerkwi - charak-
terystyczne dla tego stylu zdobienie kopuły,
elewacje (pierwotnie) pomalowane w ciemne
i białe pasy oraz zastosowanie łuków i pasu
arkadek, obiegającego cerkiew. Badacz uznał
budowlę za jeden z pierwszych przykładów
styłu neobizantyńskiego w Polsce (przy czym
przykłady tej formacji stylowej, wiązanej z ar-
tystami petersburskimi i okresem panowania
cara Aleksandra III, miały pojawić się rów-
nież w Kownie, Kielcach i Wilnie) W
Możliwe, że ambicją Majewskiego było
nawiązanie do sztuki bizantyńskiej, mimo że
został wydelegowany do Petersburga i Moskwy, aby dogłębnie przestudiować 6. Prokofiew, cerkiew świę-
tamtejszą architekturę i z niej czerpać inspiracje^. Kształt łódzkiej cerkwi znajduje ^ sosnowcu Isss-iss'^^'
jednak swój pierwowzór w carskich projektach, przechowywanych w Archiwum Fot. Marta Kot
Państwowym w Piotrkowie Trybunalskim. Rzut cerkwi wieżowej o ośmiobocznej
nawie z obejściem i wejściami bocznymi został przedstawiony na IX kartonie
wzornika. Koncepcja Majewskiego różni się od tego projektu jedynie kształtem
apsydy ołtarzowej, która jest zamknięta półkoliście (zamiast prostokątnie, jak
zaproponowano w tece projektów), oraz redukcją przedsionka i zmianą stylisty-
ki - łódzka cerkiew jest utrzymana w rosyjskim stylu neobizantyńskim. Majewski
zdecydował się w swym projekcie na półkolistą czaszę głównej kopuły wieńczącej
nawę, a charakterystyczne dla dziewiętnastowiecznej eklektycznej architektury
rosyjskiej tzw. piatigławie (ros. f77ttptta7tu6tte) zostało ukryte - tworzy je centralna
kopuła, kopułka wieńcząca wieżę i trzy kopułki zatopione w połaci dachu, deli-
katnie zaakcentowane krzyżami prawosławnymi na kuli.
Autorem projektu cerkwi Świętych Wiary, Nadziei i Miłości w Sosnowcu (ił. 6)
jest piotrkowski architekt o nazwisku Prokofiew, rzekomy pomocnik Architekta
Guberni Piotrkowskiej. Ksiądz Sergiusz Dziewiatowski twierdził, że budowla
20 K. Stefański, /A zóadowono przemysłowy Łódź. Arckitektaro i nróamstyko miasto w intack
Łódź 2001, s. 135; idem, Arckitektara sakraina Łodzi, s. 109.
21 P. Cynalewska-Kuczma, Arckitektaro cerkiewna, s. 96.
22 K). P. CaBenbeB, PfemepdypcxaR r^xona „ea3oamaacxoeo cma/ur" e Poccadcxod ajrmepaa,
w: Caaxm-Łtemepóype a apxamexmypa Poccaa, red. M.A. BoHRapeHKO, MocKBa 2007, s. 459;
zob. też: idem, Pfcxyccmeo acmopa3.ua a eocydapcmeeaaMa 30x03. Bmopa^r nonoeaaa X7X-
-aaaanoXX eexa, MocKBa 2008, s. 118; idem,„jBa3oamadcxad cmaWe apxamexmypePoccaa
Bmopa^r nonoeaaa XiX-aaaa/io XX eexa, CaHKT-neTepóypr 2005, s. 107.
23 K. Stefański Ładzie, którzy zkadowak Łódź, s. 117.


Niepubłikowany wzornik architektoniczny z Carskiego Sioła (1857)...

231