Modus: Prace z historii sztuki (15.2015)

Pierwszą uchwytną orientalistyczną pracą Pantaleona
Szyndlera (1846-1905) jest O&tłALa (il. 1) wystawiona
w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie
w roku 1872H Obraz powstał jeszcze w czasie studiów
malarza. W tym roku Szyndler powrócił do Warszawy
z Monachium, gdzie kształcił się na Akademii pod kie-
runkiem Alexandra Strahubera, a następnie Hermanna
Anschiitza i Otto Seitza. W Warszawie artysta uzyskał
stypendium im. }ózefa Simmłera i jeszcze tego same-
go roku wyjechał do Rzymu, aby kontynuować eduka-
cję w pracowni Francesca CoghettiegoW Wschodnia
piękność, ukazana w półpostaci, pręży przed widzem
piersi, widoczne spod prześwitującego materiału, unosi
ręce, przechyla głowę, spogląda ku górze w dal, rozchyla
w uśmiechu usta. Obraz został zauważony przez recen-
zentów wystawy, w „Tygodniku Illustrowanym" pisano,
że odaliskę ukazano „w chwili gdy przewija ponad sobą
różową zasłonę podczas tańca! Pojawiły się jednak i uwa-
gi krytyczne, zarzucające pracy brak wystarczającego wykończenia A 1. Pantaleon Szyndler, o&?-
Przez kilka kolejnych lat Szyndler nie podejmował tematów egzotycznych. 201°^ '
W Rzymie malował studia typów miejscowych (Włoszka z dzbankiem, Młoda
Włoszka, ok. 1872)^, a także obrazy historyczne (Męczeństwo św. A/ry, 1872; Wy-
prawa św. Ludwika aa Saraceaów, 1873)^°. Dzięki zasiłkowi z Funduszu Henryka
Siemiradzkiego, który otrzymał w roku 1874, udał się do Paryża, gdzie zapisał
się do pracowni Alexandre Cabanela w Szkole Sztuk PięknychM Tam Szyndler
powrócił do tematyki orientalnej. W roku 1876 wystawił na Salonie Heroinę, na-
zywaną także Czarnogór^ lub Hercegowink^W Tym razem Szyndler nie stworzył
haremowej piękności wdzięczącej się do widza, lecz silną kobietę-wojowniczkę,
zaopatrzoną we wschodnią broń. Postać tę możemy zestawić z popularnymi
w tym czasie w malarstwie orientalistycznym wojownikami zwanymi baszybuzu-
kami, zajbekami, arnautami, często malowanymi przez Geróme a czy Stanisława
Chlebowskiego. Wiktor Gomulicki twierdził, że „Czarnogórka - promienieje
wielkiem, heroicznem i tragicznem pięknem"H Obraz odniósł pewien sukces -
był reprodukowany przez firmę wydawców i marszandów Goupil & Cie, znalazł
też nabywcęW

16 Odaliska, „Kłosy", 15,1872, nr 378, s. 201.
17 W. Marrene-Morzkowska, Z pracowni malarskich. i. Pantaleon Szyndler, „Echo Muzyczne,
Teatralne i Artystyczne", 4,1887, nr 170, s. 9.
18 Wysowa warszawskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, „Tygodnik Illustrowany", 10,
1872, nr 240, s. 55.
19 }. Wiercińska, Katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych, Wrocław
1969, s. 372.
20 W. Gomulicki, Pantateon Szyndler, „Wędrowiec", 38,1900, nr 18, s. 356.
21 W. Marrene-Morzkowska, Zpracowni malarskich. P, s. 9; f. Wiercińska, Katalog prac wystawio-
nych, s. 372.
22 Explication des outrages depeinture, sculpture, architecture, gravure et lithographie des artistes
vivants. Exposes au Palais des Chomps-Elysees (dale;; Explication), Paris 1876, s. 232.
23 W. Gomuhcki, Pantaleon Szyndler, „Wędrowiec", 38,1900, nr 19, s. 367.
24 H. Piątkowski, Pantaleon Szyndler, „Tygodnik Illustrowany", 46,1905, nr 5/6, s. 89.

Akt w malarstwie XIX wieku a fotografia i pornografia...

237