DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.24114#0183
162
W. MOLÊ: SZTUKA SŁOWIAN POŁUDNIOWYCH
Rozpoczęła się ona od wiernego naśla-
downictwa wzorów, otrzymanych w po-
czątkach w. IX z północnych Włoch.
Wzory te stały się w krótkim czasie uświę-
coną formą wyrażeniową własnych dążeń
plastycznych; utrwaliły się i stworzyły
miejscową tradycję dalmatyńską. Kiedy
ze wzrostem prądów wczesnoromańskich
coraz silniej narzucały się także nowe
wzory ornamentyki dekoracyjnej, zaczęła
je przejmować rzeźba dalmatyńska, trak-
tując je w sposób swoisty. Kiedy w na-
stępstwie trzeba było jednak zastosować
także postać ludzką, ramy sztuki dekora-
cyjnej okazały się zbyt ciasne, a sztuka
o charakterze ornamentyki plecionej nie
była już w stanie sprostać temu zadaniu.
Jej rola dziejowa była skończona, a dalsza
historia rzeźby dalmatyńskiej związała się
z losami rzeźby romańskiej. Jedynie
w prowincjonalnych środowiskach wiej-
skich, w głębi lądu, utrzymywała się jesz-
cze dłużej ornamentyka pleciona, lecz
wykonanie jej było coraz bardziej rze-
mieślnicze. W innych ośrodkach z natury
rzeczy najprędzej i najłatwiej przyjmo-
wała się romańska dekoracja roślinna,
układana w kompozycjach płaszczyzno-
wych. Do najwcześniejszych kompozycji
figuralnych nowego typu należy szereg
Madonn i Chrystus na majestacie w kom-
pozycjach reliefowych na tympanonach
ołtarzowych przegród 18.
Ramy i granice, w których przebiegał rozwój architektury i dekoracji rzeźbiarskiej okresu staro-
chorwackiego, obejmują także i pozostałe gałęzie sztuki. Z budownictwa świeckiego zachowały
się tylko drobne fragmenty dworu królewskiego w Bihaciach 19 pod Trogirem, tj. resztki dekoracji
plastycznej, identycznej z rzeźbą kościelną (resztki samego dwom są tylko częścią zabudowań go-
spodarczych). A rysy pokrewne z reliefem splickim wykazują nieliczne resztki prób okrągłej rzeźby,
czy też zbliżonej raczej do niej płaskorzeźby o charakterze świeckim (np. figura przedstawiająca
dygnitarza-wojownika chorwackiego).
Z malarstwa świeckiego ściennego znana jest dotąd jedynie polichromia kościółka Sw. Michała
w Stonie w Dalmacji południowej, fundacja któregoś z królów Zety, z czasu około r. 1100, wyka-
zująca wyraźnie rysy pokrewieństwa ze sztuką serbskiego zaplecza. Zabytek ten należy więc raczej
do zasięgu form, z którym związane są jednonawowe kościoły z kopułą w Kotorze20, aniżeli do
sztuki obszarów chorwackich w środkowej i północnej Dalmacji. Ale właśnie dlatego tym cen-
niejszy jest osobliwy szczegół ikonograficzny w portrecie króla, znajdującym się wśród malowideł
kościółka: mianowicie jego korona jest również „zachodnia”, co rzuca ciekawe światło na świat
W. MOLÊ: SZTUKA SŁOWIAN POŁUDNIOWYCH
Rozpoczęła się ona od wiernego naśla-
downictwa wzorów, otrzymanych w po-
czątkach w. IX z północnych Włoch.
Wzory te stały się w krótkim czasie uświę-
coną formą wyrażeniową własnych dążeń
plastycznych; utrwaliły się i stworzyły
miejscową tradycję dalmatyńską. Kiedy
ze wzrostem prądów wczesnoromańskich
coraz silniej narzucały się także nowe
wzory ornamentyki dekoracyjnej, zaczęła
je przejmować rzeźba dalmatyńska, trak-
tując je w sposób swoisty. Kiedy w na-
stępstwie trzeba było jednak zastosować
także postać ludzką, ramy sztuki dekora-
cyjnej okazały się zbyt ciasne, a sztuka
o charakterze ornamentyki plecionej nie
była już w stanie sprostać temu zadaniu.
Jej rola dziejowa była skończona, a dalsza
historia rzeźby dalmatyńskiej związała się
z losami rzeźby romańskiej. Jedynie
w prowincjonalnych środowiskach wiej-
skich, w głębi lądu, utrzymywała się jesz-
cze dłużej ornamentyka pleciona, lecz
wykonanie jej było coraz bardziej rze-
mieślnicze. W innych ośrodkach z natury
rzeczy najprędzej i najłatwiej przyjmo-
wała się romańska dekoracja roślinna,
układana w kompozycjach płaszczyzno-
wych. Do najwcześniejszych kompozycji
figuralnych nowego typu należy szereg
Madonn i Chrystus na majestacie w kom-
pozycjach reliefowych na tympanonach
ołtarzowych przegród 18.
Ramy i granice, w których przebiegał rozwój architektury i dekoracji rzeźbiarskiej okresu staro-
chorwackiego, obejmują także i pozostałe gałęzie sztuki. Z budownictwa świeckiego zachowały
się tylko drobne fragmenty dworu królewskiego w Bihaciach 19 pod Trogirem, tj. resztki dekoracji
plastycznej, identycznej z rzeźbą kościelną (resztki samego dwom są tylko częścią zabudowań go-
spodarczych). A rysy pokrewne z reliefem splickim wykazują nieliczne resztki prób okrągłej rzeźby,
czy też zbliżonej raczej do niej płaskorzeźby o charakterze świeckim (np. figura przedstawiająca
dygnitarza-wojownika chorwackiego).
Z malarstwa świeckiego ściennego znana jest dotąd jedynie polichromia kościółka Sw. Michała
w Stonie w Dalmacji południowej, fundacja któregoś z królów Zety, z czasu około r. 1100, wyka-
zująca wyraźnie rysy pokrewieństwa ze sztuką serbskiego zaplecza. Zabytek ten należy więc raczej
do zasięgu form, z którym związane są jednonawowe kościoły z kopułą w Kotorze20, aniżeli do
sztuki obszarów chorwackich w środkowej i północnej Dalmacji. Ale właśnie dlatego tym cen-
niejszy jest osobliwy szczegół ikonograficzny w portrecie króla, znajdującym się wśród malowideł
kościółka: mianowicie jego korona jest również „zachodnia”, co rzuca ciekawe światło na świat