DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.24114#0389
PRZYPISY
WSTĘP
1 W związku z tą problematyką zachowuje ciągle jesz-
cze swoją wartość i znaczenie jako pierwsza próba, zrobiona
celem jej oświetlenia, rozprawa J. Strzygowskiego,
Der Bałkan im Lichłe der Forscbung iiber bildende Kunst,
„Vjesnik za arheologiju i historiju dalmatinsku”, XLIX,
1926—1927, s. 1—41. W odróżnieniu od dawniejszych
oraz licznych późniejszych badań i rozwiązań, dążących
do ustalenia poszczególnych kwestii niejasnych, jak i związ-
ków genetycznych zachodzących między niektórymi zjawi-
skami sztuki na Bałkanach i sztuką centrów obcych, Strzy-
gowski postawił zagadnienie tego rodzaju związków, jak
i roli pośrednictwa Półwyspu w dziejach sztuki w odnie-
sieniu do całości obszarów oraz historii. Było to zresztą
całkowicie w duchu jego koncepcji historii sztuki jako
nauki, której badania szczegółowe i końcowe wyniki same
przez się przekształcały się w interpretacje wielkich związ-
ków historycznych, istniejących w dziejach ludzkości, obej-
mujących całe kontynenty. Do niejednej z jego hipotez
należy odnieść się z wielkimi zastrzeżeniami i sporą dozą
krytycyzmu, ale w kwestii, o której mowa, poglądy jego
bezsprzecznie nie mogą budzić wątpliwości, a raczej tylko
należycie ją oświetlają. W związku z tą rozprawą warto
też zwrócić uwagę na jego pracę o pokrewnym charakte-
rze: Zur Mittlerrolle Ostem o pas in der bildenden Kunst
Nord- und Westeuropas, [w:] L’Art byzantin chez les
Slaves, premier recueil dédié à la mémoire de Th. Uspen-
sky, t. 1, Paris 1930, s. 66—71.
2 Charakterystyczne są pod tym względem zarówno
dawniejsze, jak i najnowsze próby stworzenia historii,
choćby tylko Słowian południowych w granicach Jugosła-
wii, w której koncepcja ich dziejów byłaby zrealizowana
jednolicie i konsekwentnie przeprowadzona. W rezultacie
istnieje mimo wszystko jednak tylko historia Serbów, Chor-
watów, Słoweńców, Macedończyków, lub także poszczegól-
nych większych obszarów, których dzieje w ciągu historii
odrębnie się kształtowały, jak np. Bośnia z Hercegowiną,
Czarnogóra, Dalmacja. Tego rodzaju trudność nie mogła
również obejść najnowsza historia Słowian Jugosławii; dzieło
zbiorowe, będące wynikiem licznych konferencji, narad
i wspólnego przedyskutowania materiałów i problemów,
„pierwszą obszerniejszą próbą interpretacji naszej przeszło-
ści na podstawie historycznego materializmu” (s. IX). Gra-
nice tych możliwości zostały skreślone już w samym tytule
książki: lstorija narodu Jugoslavije, prva knjiga (do po-
cetka XVI veka), Beograd 1953, s. 821 (wydanie serbskie).
3 W początkach wieku VII n. e., około r. 614, Sło-
wianie wspólnie z Awarami zajęli większą część rzymskiej
prowincji, Dalmacji, i zburzyli przy tym szereg miast,
m. in. także stolicę Salonę.
4 V. R. P e t к o v i ć. Les fouilles de Tsaritchin grad,
[w:] Cahiers archéologiques, t. 3, 1948, s. 40—48 (o wy-
kopaliskach do r. 1947). Wyniki wykopalisk późniejszych są
ogłoszone w rocznikach Starinara, organu Instytutu Archeo-
logicznego Serbskiej Akad. Nauk, nowa seria, pocz. od
r. 1950.
s J. К 1 e m e n c, Das rómische Graberfeld in St. Pe-
ter im Sanntale, [w:] Archaeologia Jugoslavica, t. 2,
Beograd 1956; tenże, Zacasno porocilo o izkopavanju
w Sempetru od 1952. do 1955. leta, [w:] Arheolaski
Vestnik, VI/2, Ljubljana 1955, s. 291—312.
6 V. M о 1 è, L’ antiquité greco-romaine des Balkans
dans la 2e moitié du premier millénaire, „Byzantinosla-
vica”, XIII/2 (1952—1953), s. 271—281.
7 Tenże, s. v. Dalmacja [w:], Słownik starożytności
słowiańskich, t. 1 (w druku) ; K. J i r e ć e к, Dalmacje,
[w:] Ottüv Slovnik N лиспу, Istorija nar oda Jugoslavije,
t. 1, s. 167—203.
8 Tak w odniesieniu do całej w ogóle sztuki na
obszarach Słowian południowych, jak i w tej dziedzinie nie
można mówić o przejawach o charakterze jednolitym lub
pochodzących tylko z jednego źródła. W gruncie rzeczy
idzie tu o cały niezmiernie skomplikowany świat zjawisk
związanych z przekształcaniem się sztuki pod koniec antyku
i w wiekach poantycznych, kiedy na terenach o dawnych,
śródziemnomorskich tradycjach artystycznych zetknęły się
z sobą, przeplatając i przenikając się wzajemnie, różne
nowe prądy i nurty, płynące spoza świata śródziemnomor-
skiego (wschodnie i północne), i w rozmaitych stopniach
i z różną siłą zaczęły przenikać do odziedziczonych tradycji
poantycznych. A właśnie Półwysep Bałkański był wprost
„klasycznym” terenem tego rodzaju przekształceń w Euro-
pie południowo-wschodniej.
WSTĘP
1 W związku z tą problematyką zachowuje ciągle jesz-
cze swoją wartość i znaczenie jako pierwsza próba, zrobiona
celem jej oświetlenia, rozprawa J. Strzygowskiego,
Der Bałkan im Lichłe der Forscbung iiber bildende Kunst,
„Vjesnik za arheologiju i historiju dalmatinsku”, XLIX,
1926—1927, s. 1—41. W odróżnieniu od dawniejszych
oraz licznych późniejszych badań i rozwiązań, dążących
do ustalenia poszczególnych kwestii niejasnych, jak i związ-
ków genetycznych zachodzących między niektórymi zjawi-
skami sztuki na Bałkanach i sztuką centrów obcych, Strzy-
gowski postawił zagadnienie tego rodzaju związków, jak
i roli pośrednictwa Półwyspu w dziejach sztuki w odnie-
sieniu do całości obszarów oraz historii. Było to zresztą
całkowicie w duchu jego koncepcji historii sztuki jako
nauki, której badania szczegółowe i końcowe wyniki same
przez się przekształcały się w interpretacje wielkich związ-
ków historycznych, istniejących w dziejach ludzkości, obej-
mujących całe kontynenty. Do niejednej z jego hipotez
należy odnieść się z wielkimi zastrzeżeniami i sporą dozą
krytycyzmu, ale w kwestii, o której mowa, poglądy jego
bezsprzecznie nie mogą budzić wątpliwości, a raczej tylko
należycie ją oświetlają. W związku z tą rozprawą warto
też zwrócić uwagę na jego pracę o pokrewnym charakte-
rze: Zur Mittlerrolle Ostem o pas in der bildenden Kunst
Nord- und Westeuropas, [w:] L’Art byzantin chez les
Slaves, premier recueil dédié à la mémoire de Th. Uspen-
sky, t. 1, Paris 1930, s. 66—71.
2 Charakterystyczne są pod tym względem zarówno
dawniejsze, jak i najnowsze próby stworzenia historii,
choćby tylko Słowian południowych w granicach Jugosła-
wii, w której koncepcja ich dziejów byłaby zrealizowana
jednolicie i konsekwentnie przeprowadzona. W rezultacie
istnieje mimo wszystko jednak tylko historia Serbów, Chor-
watów, Słoweńców, Macedończyków, lub także poszczegól-
nych większych obszarów, których dzieje w ciągu historii
odrębnie się kształtowały, jak np. Bośnia z Hercegowiną,
Czarnogóra, Dalmacja. Tego rodzaju trudność nie mogła
również obejść najnowsza historia Słowian Jugosławii; dzieło
zbiorowe, będące wynikiem licznych konferencji, narad
i wspólnego przedyskutowania materiałów i problemów,
„pierwszą obszerniejszą próbą interpretacji naszej przeszło-
ści na podstawie historycznego materializmu” (s. IX). Gra-
nice tych możliwości zostały skreślone już w samym tytule
książki: lstorija narodu Jugoslavije, prva knjiga (do po-
cetka XVI veka), Beograd 1953, s. 821 (wydanie serbskie).
3 W początkach wieku VII n. e., około r. 614, Sło-
wianie wspólnie z Awarami zajęli większą część rzymskiej
prowincji, Dalmacji, i zburzyli przy tym szereg miast,
m. in. także stolicę Salonę.
4 V. R. P e t к o v i ć. Les fouilles de Tsaritchin grad,
[w:] Cahiers archéologiques, t. 3, 1948, s. 40—48 (o wy-
kopaliskach do r. 1947). Wyniki wykopalisk późniejszych są
ogłoszone w rocznikach Starinara, organu Instytutu Archeo-
logicznego Serbskiej Akad. Nauk, nowa seria, pocz. od
r. 1950.
s J. К 1 e m e n c, Das rómische Graberfeld in St. Pe-
ter im Sanntale, [w:] Archaeologia Jugoslavica, t. 2,
Beograd 1956; tenże, Zacasno porocilo o izkopavanju
w Sempetru od 1952. do 1955. leta, [w:] Arheolaski
Vestnik, VI/2, Ljubljana 1955, s. 291—312.
6 V. M о 1 è, L’ antiquité greco-romaine des Balkans
dans la 2e moitié du premier millénaire, „Byzantinosla-
vica”, XIII/2 (1952—1953), s. 271—281.
7 Tenże, s. v. Dalmacja [w:], Słownik starożytności
słowiańskich, t. 1 (w druku) ; K. J i r e ć e к, Dalmacje,
[w:] Ottüv Slovnik N лиспу, Istorija nar oda Jugoslavije,
t. 1, s. 167—203.
8 Tak w odniesieniu do całej w ogóle sztuki na
obszarach Słowian południowych, jak i w tej dziedzinie nie
można mówić o przejawach o charakterze jednolitym lub
pochodzących tylko z jednego źródła. W gruncie rzeczy
idzie tu o cały niezmiernie skomplikowany świat zjawisk
związanych z przekształcaniem się sztuki pod koniec antyku
i w wiekach poantycznych, kiedy na terenach o dawnych,
śródziemnomorskich tradycjach artystycznych zetknęły się
z sobą, przeplatając i przenikając się wzajemnie, różne
nowe prądy i nurty, płynące spoza świata śródziemnomor-
skiego (wschodnie i północne), i w rozmaitych stopniach
i z różną siłą zaczęły przenikać do odziedziczonych tradycji
poantycznych. A właśnie Półwysep Bałkański był wprost
„klasycznym” terenem tego rodzaju przekształceń w Euro-
pie południowo-wschodniej.