DOI Artikel:
Chodyński, Antoni Romuald: Gdańskie kolekcje bursztynu od XVII do XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27009#0071
znajdowała się duża bryła bursztynu leżąca między plica polonica (kołtunem)
a dwiema skórami węży. Dalej - na tej samej czwartej półce - kompas
bursztynowy, bryłki z inkluzjami i okazy ich pozbawione. Także curiosa, jak
miniaturowe trumienki i mikroskop51. Niewielki Naturalienkabinet Alma
liczył około 150 obiektów i był charakterystyczny dla wielu jemu podobnych
jeszcze w XIX stuleciu.
Kolekcje zakładane przez członków Towarzystwa Przyrodniczego od
samego początku miały funkcję wybitnie naukową, stanowiły bowiem
materiał pomocniczy w pracach badawczych, a w rezultacie przyczyniły się
do zgłębiania pochodzenia, morfologii i właściwości bursztynu.
W badaniach i publikacjach na ten temat Gdańsk utrzymywał prymat
w Europie.
Johann Chrystian Aycke (1766-1854), sekretarz Rady, opublikował
w 1835 r. pracę o pochodzeniu bursztynu, włączoną później do Mono-
graphie der Bernsteinbdume Hugo Conwentza52. Badał pod mikroskopem
„cienkie plastry z drzewa bursztynowego i doszedł do wniosku, że te, które
ulegały chorobie, wydzielały żywicę bursztynową"53.
Georg Karl Berendt (1790-1850), słynny gdański okulista, pomnożył
odziedziczony po ojcu Natanaelu skromny zbiór bursztynu osiągając prze-
szło 4 tys. okazów z wydzieloną kolekcją 350 wrostów roślinnych i przeszło
800 bryłek z inkluzjami fauny54. Pasji tej ulegli koledzy Berendta z Towa-
rzystwa Przyrodniczego; w sprawach inkluzji konsultował się z Karlem
Friedrichem Wredem z Królewca i botanikiem Friedrichem Schweiggerem.
Pierwszy tom monumentalnej pracy o bursztynie z wykorzystaniem przy-
kładów głównie z własnej kolekcji wydał w 1845 r. przy współpracy
kolekcjonera wrocławskiego Heinricha Roperta Gopperta (1800-1884)55. Tom
drugi ukazał się w 1854 r. i zawierał między innymi charakterystykę
różnych wrostów i inkluzji, np. pająków (arachidea), skorupiaków (crustacea)
itp.5ń Kolekcja Berendta powiększona wówczas do 4216 okazów była
największą w Europie57
Drugim co do liczby i wartości był zbiór Franza Antona Menga (1808-
1880) składający się z ok. 3 tys. okazów zawierających 2 tys. bryłek z inklu-
’’ Ibidem, s. 89.
2 J. Ch. Aycke Fragmente zur Geschichte des Bemsteins, Danzig 1835. Aycke w rozprawie tej zawarł rezultaty
długoletnich badań, zauważył m.in., że nie wszystkie szczątki kopalnych drzew wydobytych razem z okazami
bursztynu należą do tzw. Bemsteinbaume.
Schumann, op. cit., s. 61.
„Danziger Dampfboot", 1850, s. 559; — Schumann, op. cit., s. 62.
G. C. Berendt Die im Bernstein befindlichm organischen Reste der Vom>elt, Bd I, Abt. 1: Die im Bernstein
befindlichen Pflanzenreste der Vorwelt". Von H. R. Goppert und G. C. Berendt. Mit 7 lith. Tafeln, Berlin 1845.
Berendt opracował następujące części: 1. Das Bemsteinlands, 2. Der Bernstein, 3. Die organischen
Bernsteinschliisse im Allgemeinen, natomiast Goppert część 4. Der Bernsteinbaum i 5. Uebersicht der bis jetzt
bekannten in und mit dem Bernstein vorkommenden vegetabilischen Reste.
E. Frass Der Petrefaktensammler. Ein Leitladen zum Bestimmen non Versteinerungen, Stuttgart 1910.
Korzystałem z wydania szóstego w opracowaniu Hansa Riebera, profesora Muzeum Paleontolicznego Uniwer-
sytetu w Zurychu, Stuttgart 1981.
’7 W. van Roy, „Ueber Bernstein", Danzig 1862 - BGdPAN, Ms 2242, k. 68 i 70.
Gdańskie
kolekcje
bursztynu
od XVIII
do XIX
wieku
67
a dwiema skórami węży. Dalej - na tej samej czwartej półce - kompas
bursztynowy, bryłki z inkluzjami i okazy ich pozbawione. Także curiosa, jak
miniaturowe trumienki i mikroskop51. Niewielki Naturalienkabinet Alma
liczył około 150 obiektów i był charakterystyczny dla wielu jemu podobnych
jeszcze w XIX stuleciu.
Kolekcje zakładane przez członków Towarzystwa Przyrodniczego od
samego początku miały funkcję wybitnie naukową, stanowiły bowiem
materiał pomocniczy w pracach badawczych, a w rezultacie przyczyniły się
do zgłębiania pochodzenia, morfologii i właściwości bursztynu.
W badaniach i publikacjach na ten temat Gdańsk utrzymywał prymat
w Europie.
Johann Chrystian Aycke (1766-1854), sekretarz Rady, opublikował
w 1835 r. pracę o pochodzeniu bursztynu, włączoną później do Mono-
graphie der Bernsteinbdume Hugo Conwentza52. Badał pod mikroskopem
„cienkie plastry z drzewa bursztynowego i doszedł do wniosku, że te, które
ulegały chorobie, wydzielały żywicę bursztynową"53.
Georg Karl Berendt (1790-1850), słynny gdański okulista, pomnożył
odziedziczony po ojcu Natanaelu skromny zbiór bursztynu osiągając prze-
szło 4 tys. okazów z wydzieloną kolekcją 350 wrostów roślinnych i przeszło
800 bryłek z inkluzjami fauny54. Pasji tej ulegli koledzy Berendta z Towa-
rzystwa Przyrodniczego; w sprawach inkluzji konsultował się z Karlem
Friedrichem Wredem z Królewca i botanikiem Friedrichem Schweiggerem.
Pierwszy tom monumentalnej pracy o bursztynie z wykorzystaniem przy-
kładów głównie z własnej kolekcji wydał w 1845 r. przy współpracy
kolekcjonera wrocławskiego Heinricha Roperta Gopperta (1800-1884)55. Tom
drugi ukazał się w 1854 r. i zawierał między innymi charakterystykę
różnych wrostów i inkluzji, np. pająków (arachidea), skorupiaków (crustacea)
itp.5ń Kolekcja Berendta powiększona wówczas do 4216 okazów była
największą w Europie57
Drugim co do liczby i wartości był zbiór Franza Antona Menga (1808-
1880) składający się z ok. 3 tys. okazów zawierających 2 tys. bryłek z inklu-
’’ Ibidem, s. 89.
2 J. Ch. Aycke Fragmente zur Geschichte des Bemsteins, Danzig 1835. Aycke w rozprawie tej zawarł rezultaty
długoletnich badań, zauważył m.in., że nie wszystkie szczątki kopalnych drzew wydobytych razem z okazami
bursztynu należą do tzw. Bemsteinbaume.
Schumann, op. cit., s. 61.
„Danziger Dampfboot", 1850, s. 559; — Schumann, op. cit., s. 62.
G. C. Berendt Die im Bernstein befindlichm organischen Reste der Vom>elt, Bd I, Abt. 1: Die im Bernstein
befindlichen Pflanzenreste der Vorwelt". Von H. R. Goppert und G. C. Berendt. Mit 7 lith. Tafeln, Berlin 1845.
Berendt opracował następujące części: 1. Das Bemsteinlands, 2. Der Bernstein, 3. Die organischen
Bernsteinschliisse im Allgemeinen, natomiast Goppert część 4. Der Bernsteinbaum i 5. Uebersicht der bis jetzt
bekannten in und mit dem Bernstein vorkommenden vegetabilischen Reste.
E. Frass Der Petrefaktensammler. Ein Leitladen zum Bestimmen non Versteinerungen, Stuttgart 1910.
Korzystałem z wydania szóstego w opracowaniu Hansa Riebera, profesora Muzeum Paleontolicznego Uniwer-
sytetu w Zurychu, Stuttgart 1981.
’7 W. van Roy, „Ueber Bernstein", Danzig 1862 - BGdPAN, Ms 2242, k. 68 i 70.
Gdańskie
kolekcje
bursztynu
od XVIII
do XIX
wieku
67