DOI Artikel:
Rejduch-Samkowa, Izabella: Lesser Gieldziński - kolekcjoner judaików i prekursor żydowskich muzeów w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27009#0165
Izabella Rej duch-Samków a
Lesser Gieldziński - kolekcjoner judaików
i prekursor żydowskich muzeów
w Polsce
Kto to był Lesser Gieldziński?
Uważał się za gdańszczanina, bo w tym mieście przeżył najlepszy okres
swojego życia, pełen twórczej pracy1. W Gdańsku osiągnął szczyt kariery
życiowej jako wielki kupiec zbożowy, członek Gminy Żydowskiej, należący
do elity miejskiej. Sławę uzyskał jako wybitny kolekcjoner, koneser w tej
dziedzinie, osobny dział jego zbiorów stanowiły zabytki związane z kulturą
narodu żydowskiego. Były to przedmioty srebrne, synagogalne i używane
w czasie świąt i obrzędów, które Żydzi obchodzili w domu. Gromadził
także stare haftowane tkaniny synagogalne, stare księgi, rękopisy. Jemu
kultura żydowska i polska zawdzięcza założenie najstarszego żydowskiego
muzeum w Polsce.
Lesser Gieldziński (1830-1910; il. 1) urodził się we Włocławku w rodzi-
nie kupieckiej, gdzie zdobył gruntowne przygotowanie do zawodu kupca
zbożowego. W roku 1860 przeniósł się do Gdańska i tak dobrze rozwijał
swoje interesy, że z czasem zaliczono go do najbogatszych kupców. Był
członkiem II gildy kupieckiej. Gdańsk ukochał jako swoje miasto, brał czyn-
ny udział w życiu obywatelskim i silnie związał się z Gminą Żydowską, dla
której nie szczędził funduszy. Jako człowiek wykazywał się wieloma
zaletami: był wierny tradycji religijnej i czcił pamiątki rodzinne. Wzrusza
napis „moja droga matka" na fotografii starej kobiety, na biurku, między
fotografiami cesarzy i mężów stanu. Zachowaną i niemal czczoną pamiątką
po ojcu kolekcjonera była jarmułka i pas na Jom Kippur. Nie dziwią więc
słowa wypowiedziane na pogrzebie L. Gieldzińskiego w maju 1910 r. przez
rabina gdańskiego, dr Roberta Kaelter (1874-1926), zasłużonego, cenionego
i kochanego przez członków gminy: „Jego człowieczeństwo i jego
żydowskość czyniły go prawdziwym Żydem, stąd wszystkie te wysokie
1 Artykuł w znacznym stopniu został oparty na opracowaniu zbiorowym pt. Danzig 1939. Treasures of a
destroyed Community, New York - Detroit 1980. Ilustracje są reprodukcjami z Danzig 1939....
161
Lesser Gieldziński - kolekcjoner judaików
i prekursor żydowskich muzeów
w Polsce
Kto to był Lesser Gieldziński?
Uważał się za gdańszczanina, bo w tym mieście przeżył najlepszy okres
swojego życia, pełen twórczej pracy1. W Gdańsku osiągnął szczyt kariery
życiowej jako wielki kupiec zbożowy, członek Gminy Żydowskiej, należący
do elity miejskiej. Sławę uzyskał jako wybitny kolekcjoner, koneser w tej
dziedzinie, osobny dział jego zbiorów stanowiły zabytki związane z kulturą
narodu żydowskiego. Były to przedmioty srebrne, synagogalne i używane
w czasie świąt i obrzędów, które Żydzi obchodzili w domu. Gromadził
także stare haftowane tkaniny synagogalne, stare księgi, rękopisy. Jemu
kultura żydowska i polska zawdzięcza założenie najstarszego żydowskiego
muzeum w Polsce.
Lesser Gieldziński (1830-1910; il. 1) urodził się we Włocławku w rodzi-
nie kupieckiej, gdzie zdobył gruntowne przygotowanie do zawodu kupca
zbożowego. W roku 1860 przeniósł się do Gdańska i tak dobrze rozwijał
swoje interesy, że z czasem zaliczono go do najbogatszych kupców. Był
członkiem II gildy kupieckiej. Gdańsk ukochał jako swoje miasto, brał czyn-
ny udział w życiu obywatelskim i silnie związał się z Gminą Żydowską, dla
której nie szczędził funduszy. Jako człowiek wykazywał się wieloma
zaletami: był wierny tradycji religijnej i czcił pamiątki rodzinne. Wzrusza
napis „moja droga matka" na fotografii starej kobiety, na biurku, między
fotografiami cesarzy i mężów stanu. Zachowaną i niemal czczoną pamiątką
po ojcu kolekcjonera była jarmułka i pas na Jom Kippur. Nie dziwią więc
słowa wypowiedziane na pogrzebie L. Gieldzińskiego w maju 1910 r. przez
rabina gdańskiego, dr Roberta Kaelter (1874-1926), zasłużonego, cenionego
i kochanego przez członków gminy: „Jego człowieczeństwo i jego
żydowskość czyniły go prawdziwym Żydem, stąd wszystkie te wysokie
1 Artykuł w znacznym stopniu został oparty na opracowaniu zbiorowym pt. Danzig 1939. Treasures of a
destroyed Community, New York - Detroit 1980. Ilustracje są reprodukcjami z Danzig 1939....
161