DOI Artikel:
Kilarska, Elżbieta; Kilarski, Maciej: Gdańskie piece kaflowe w XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27009#0095
Elżbieta i Maciej Kilarscy
Gdańskie piece kaflowe
w XVII wieku
Wystawa kafli z terenu Prus Królewskich, otwarta w końcu września
1990 r. w Muzeum Zamkowym w Malborku, przyczyniła się do poszerzenia
znajomości kształtu i dekoracji występujących na tym terenie w XVII w.
pieców kaflowych’. Pozyskany w ciągu ostatnich dziesięcioleci - dzięki
kompleksowym lub sporadycznym badaniom archeologicznym oraz po-
szukiwaniom amatorskim - bogaty materiał zabytkowy pozwala na
porównania i ocenę wysokiego kunsztu, jaki w wyrobie kafli osiągnęli
garncarze w przodujących ośrodkach tego regionu, w przeżywających okres
prosperity, korzystających z przywilejów królewskich, miastach: Gdańsku,
Elblągu, Toruniu oraz w Malborku2. Zrzeszeni w osobnych cechach, zaopa-
trywali oni swe miasta w ozdobne piece, które - podobnie jak elewacje
kamienic - odpowiadały gustowi czasu i wyszukanym wymaganiom ich
mieszkańców. Niekiedy fragmentarycznie nawet zachowane przykłady
kafli świadczą o wysokim poziomie wykonawstwa. Podstawę do takiej
oceny dają zwłaszcza ceramiczne formy negatywowe z przedstawieniami
figuralnymi i motywami ornamentalnymi w zbiorach Muzeum Archeo-
logicznego w Gdańsku3. Formy te ukazują pewien konkretny etap pracy
zduna, powtarzając wiernie szczegóły zamierzonej, reliefowej dekoracji lica
kafli. Odciśnięte zostały w glinie z drewnianych modeli, które dla warsztatu
garncarskiego starannie opracował snycerz4. Subtelność reliefu ulegała jed-
nak później częściowo zatarciu przez pokrycie glazurą.
' E. Kilarska, M. Kilarski Kafle z terenu dawnych Prus Królezoskich, Muzeum Zamkowe w Malborku 1990
(wersja niemiecka); - ci sami Ófen wid Ofenkachlen aus dem ehemals preussischen Gebieten Polens, „Keramos",
z. 133, 1991, s. 15-36; - Katalog wystawy opracowany przez użyczających eksponaty, mps w Muzeum
Narodowym w Gdańsku.
2 Kafle gotyckie i renesansowe na ziemiach polskich, Gniezno 1993; - B. Pospieszna Zarys historii rzemiosła
zduńsko-garncarskiego zv Malborku od wieku XV do początku XIX, [w:] Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od
'wczesnego średnioiuiecza do czasów współczesnych, Materiały z konferencji, Rzeszów 1994, s. 277-290.
3 „Keramos", 1991, il. 20; - Katalog wystawy, hasta opracowała B. Babińska.
Georg Schróder Dantiscanus in Patria Consul, Annotationum Quotidianarum Liber Quodlibet oder
Tage Buch von Allerhand Anmerckungen, A. 1665, mps. Biblioteka Gdańska PAN, Die Tópfer lassen die Formen
aus Lindenholz schneiden, und driicken den die holzernen Formen gar schón ab, und brennen alsdann den Abdruck, und
formiren ihre Kachel in den Abdruck".
91
Gdańskie piece kaflowe
w XVII wieku
Wystawa kafli z terenu Prus Królewskich, otwarta w końcu września
1990 r. w Muzeum Zamkowym w Malborku, przyczyniła się do poszerzenia
znajomości kształtu i dekoracji występujących na tym terenie w XVII w.
pieców kaflowych’. Pozyskany w ciągu ostatnich dziesięcioleci - dzięki
kompleksowym lub sporadycznym badaniom archeologicznym oraz po-
szukiwaniom amatorskim - bogaty materiał zabytkowy pozwala na
porównania i ocenę wysokiego kunsztu, jaki w wyrobie kafli osiągnęli
garncarze w przodujących ośrodkach tego regionu, w przeżywających okres
prosperity, korzystających z przywilejów królewskich, miastach: Gdańsku,
Elblągu, Toruniu oraz w Malborku2. Zrzeszeni w osobnych cechach, zaopa-
trywali oni swe miasta w ozdobne piece, które - podobnie jak elewacje
kamienic - odpowiadały gustowi czasu i wyszukanym wymaganiom ich
mieszkańców. Niekiedy fragmentarycznie nawet zachowane przykłady
kafli świadczą o wysokim poziomie wykonawstwa. Podstawę do takiej
oceny dają zwłaszcza ceramiczne formy negatywowe z przedstawieniami
figuralnymi i motywami ornamentalnymi w zbiorach Muzeum Archeo-
logicznego w Gdańsku3. Formy te ukazują pewien konkretny etap pracy
zduna, powtarzając wiernie szczegóły zamierzonej, reliefowej dekoracji lica
kafli. Odciśnięte zostały w glinie z drewnianych modeli, które dla warsztatu
garncarskiego starannie opracował snycerz4. Subtelność reliefu ulegała jed-
nak później częściowo zatarciu przez pokrycie glazurą.
' E. Kilarska, M. Kilarski Kafle z terenu dawnych Prus Królezoskich, Muzeum Zamkowe w Malborku 1990
(wersja niemiecka); - ci sami Ófen wid Ofenkachlen aus dem ehemals preussischen Gebieten Polens, „Keramos",
z. 133, 1991, s. 15-36; - Katalog wystawy opracowany przez użyczających eksponaty, mps w Muzeum
Narodowym w Gdańsku.
2 Kafle gotyckie i renesansowe na ziemiach polskich, Gniezno 1993; - B. Pospieszna Zarys historii rzemiosła
zduńsko-garncarskiego zv Malborku od wieku XV do początku XIX, [w:] Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od
'wczesnego średnioiuiecza do czasów współczesnych, Materiały z konferencji, Rzeszów 1994, s. 277-290.
3 „Keramos", 1991, il. 20; - Katalog wystawy, hasta opracowała B. Babińska.
Georg Schróder Dantiscanus in Patria Consul, Annotationum Quotidianarum Liber Quodlibet oder
Tage Buch von Allerhand Anmerckungen, A. 1665, mps. Biblioteka Gdańska PAN, Die Tópfer lassen die Formen
aus Lindenholz schneiden, und driicken den die holzernen Formen gar schón ab, und brennen alsdann den Abdruck, und
formiren ihre Kachel in den Abdruck".
91