DOI Artikel:
Błażejewska, Anna: Wszesnośredniowieczne kamienne rzeźby z obszaru dawnych Prus w starożytnictwie i muzealnictwie gdańskim
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27009#0157
Anna Błażejewska
Wszesnośredniowieczne kamienne rzeźby
z obszaru dawnych Prus
w starożytnictwie i muzealnictwie gdańskim
Przedmiotem mojego zainteresowania jest niewielki, ale dość szczególny
obszar działalności starożytników i muzealników gdańskich u schyłku
wieku XIX. Posługując się przykładami kilku wczesnośredniowiecznych
przedchrześcijańskich monumentalnych rzeźb kamiennych sprowadzo-
nych do Muzeum Gdańskiego pod koniec wieku XIX1 chciałabym pokazać,
jaka była wówczas w tym środowisku świadomość materialnych świadectw
kultury artystycznej czasów przedchrześcijańskich regionu, a także, czy
miało to znaczenie dla późniejszego rozwoju badań nad tymi zabytkami.
Podejmując niecodzienny dla literatury traktującej o muzealnictwie gdań-
skim temat, chciałam też zwrócić uwagę na złożoność zjawiska tamtejszego
starożytnictwa i muzealnictwa oraz fakt, że na tle gdańskiej tradycji staro-
żytniczej zainteresowano się tymi zabytkami dość późno i że do literatury
naukowej weszły one drogą dość szczególną.
Przywiezione do Westpreussisches Provinzial-Museum wczesnośre-
dniowieczne rzeźby nie tworzą jednorodnej grupy. Spośród nich wyróżnia
się swą odrębnością pod względem wyobrażonej tematyki, odmiennego
układu kompozycyjnego, obejmującego płaskorzeźbionymi figurami 3 boki
kamienia (il. 1), jak i miejsca jego odnalezienia - w okolicach Żukowa pod
Gdańskiem - a więc już poza historycznym terytorium Prus, tzw. Kamień
z Leźna. Pozostałe - są to schematycznie, bardzo znakowo ujęte, pełno-
plastyczne wyobrażenia postaci ludzkich pochodzące z okolic Susza:
z Mózgowa (il. 2), Bronowa (il. 3), Gałdowa-Jędrychowa (il. 4), Nipkowa
(il. 5) oraz z Dzierzgonia (il. 6). Poza zabytkiem dzierzgońskim ekspo-
nowanym w Zielonej Bramie, potem przy ul. Długie Ogrody 74, wszystkie
one ustawione były przed ówczesną siedzibą muzeum - na terenie klasztoru
franciszkańskiego. W latach sześćdziesiątych przeniesiono je na obecne
1 Sprowadzono kilka spośród znanych dziś kilkunastu zabytków tej grupy z terenów pruskich położonych
najbliżej Gdańska.
153
Wszesnośredniowieczne kamienne rzeźby
z obszaru dawnych Prus
w starożytnictwie i muzealnictwie gdańskim
Przedmiotem mojego zainteresowania jest niewielki, ale dość szczególny
obszar działalności starożytników i muzealników gdańskich u schyłku
wieku XIX. Posługując się przykładami kilku wczesnośredniowiecznych
przedchrześcijańskich monumentalnych rzeźb kamiennych sprowadzo-
nych do Muzeum Gdańskiego pod koniec wieku XIX1 chciałabym pokazać,
jaka była wówczas w tym środowisku świadomość materialnych świadectw
kultury artystycznej czasów przedchrześcijańskich regionu, a także, czy
miało to znaczenie dla późniejszego rozwoju badań nad tymi zabytkami.
Podejmując niecodzienny dla literatury traktującej o muzealnictwie gdań-
skim temat, chciałam też zwrócić uwagę na złożoność zjawiska tamtejszego
starożytnictwa i muzealnictwa oraz fakt, że na tle gdańskiej tradycji staro-
żytniczej zainteresowano się tymi zabytkami dość późno i że do literatury
naukowej weszły one drogą dość szczególną.
Przywiezione do Westpreussisches Provinzial-Museum wczesnośre-
dniowieczne rzeźby nie tworzą jednorodnej grupy. Spośród nich wyróżnia
się swą odrębnością pod względem wyobrażonej tematyki, odmiennego
układu kompozycyjnego, obejmującego płaskorzeźbionymi figurami 3 boki
kamienia (il. 1), jak i miejsca jego odnalezienia - w okolicach Żukowa pod
Gdańskiem - a więc już poza historycznym terytorium Prus, tzw. Kamień
z Leźna. Pozostałe - są to schematycznie, bardzo znakowo ujęte, pełno-
plastyczne wyobrażenia postaci ludzkich pochodzące z okolic Susza:
z Mózgowa (il. 2), Bronowa (il. 3), Gałdowa-Jędrychowa (il. 4), Nipkowa
(il. 5) oraz z Dzierzgonia (il. 6). Poza zabytkiem dzierzgońskim ekspo-
nowanym w Zielonej Bramie, potem przy ul. Długie Ogrody 74, wszystkie
one ustawione były przed ówczesną siedzibą muzeum - na terenie klasztoru
franciszkańskiego. W latach sześćdziesiątych przeniesiono je na obecne
1 Sprowadzono kilka spośród znanych dziś kilkunastu zabytków tej grupy z terenów pruskich położonych
najbliżej Gdańska.
153