DOI article:
Bilewicz, Hubert: Zagadnienie polityki artystycznej II Rzeczypospolitej wobec Gdańska
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27009#0213
Hubert Bilewicz
Zagadnienie polityki artystycznej
II Rzeczypospolitej wobec Gdańska
Badacze zajmujący się związkami kulturalnymi Gdańska i II Rzeczy-
pospolitej nie wykorzystali dokumentów przechowywanych w Archiwum
Akt Nowych w Warszawie i Archiwum Państwowym w Gdańsku1. Chodzi
tu o dokumenty z lat 1919-1921 wiążące się z działalnością Ministerstwa
Sztuki i Kultury, a dotyczące bezpośrednio spraw gdańskich: łączą się one
z funkcjonowaniem Delegacji Rządu Polskiego, przekształconej następnie
w Komisariat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku.
Treść tych materiałów może rzucić nowe światło na zagadnienie poli-
tyki artystycznej kształtującego się państwa polskiego oraz stać się przy-
czynkiem do międzywojennych dziejów stosunków Polski i Gdańska w sfe-
rze kultury artystycznej (a w tym również i zagadnień muzealnictwa).
Powstałe w roku 1918 państwo stało się nowym odbiorcą sztuki. Zai-
stniały możliwości prowadzenia takiej działalności mecenasowskiej, której
organizatorem, dysponentem i adresatem byłoby właśnie państwo2. Zaraz
po proklamowaniu niepodległości powołano Ministerstwo Sztuki i Kultury,
na czele którego stanął niebawem krytyk i znawca sztuki, twórca „Chimery"
Zenon Przesmycki-Miriam. Objął on tekę ministra w gabinecie Ignacego
Jana Paderewskiego. Ówczesne „rządy artystów", jak je nazywano.
' Archiwum Akt Nowych w Warszawie (dalej: AAN), Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego (dalej: MWRiOP), 7014, 7059; Archiwum Państwowe w Gdańsku (dalej: APGd), Komisariat
Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku (dalej: KGRP), 66. Dla badań nad życiem kulturalnym w Wol-
nym Mieście Gdańsku, szczególnie zaś przejawami w dziedzinie artystycznej, znaczenie zasadnicze mają
następujące artykuły: A. Chodubskiego Główne założenia polityki kulturalnej w Wolnym Mieście Gdańsku, „Rocznik
Gdański" 44: 1984, z. 2, s. 125-143, będący próbą nakreślenia ogólnych założeń polityki kulturalnej władz
gdańskich. Tego samego autora: Środowisko polskich artystów plastyków w Wolnym Mieście Gdańsku, „Rocznik
Gdański" 50: 1990, z. 2, s. 161-175, zawierający pozytywną odpowiedź na sformułowane w tytule zagadnienie
oraz G. Niewiadomego Plastyka polska w Wolnym Mieście Gdańsku, „Gdańskie Studia Muzealne" 5:1989, s. 65-95,
zamieszczony uprzednio we fragmentach: Początek zrobił Kraków. Sztuka Polska xv Wolnym mieście Gdańsku (1),
„Głos Wybrzeża" 1987, nr 20, s. 5; - Największy sukces. Sztuka polska w Wolnym Mieście Gdańsku (2), „Głos
Wybrzeża" 1987, nr 26, s. 5.
2 Por. M. Rogoyska, Z dziejćno mecenatu artystycznego w Polsce w latach 1918-1930, „Materiały do Studiów i
Dyskusji" 5:1954, z. 3-4, s. 128-200, passim.
209
Zagadnienie polityki artystycznej
II Rzeczypospolitej wobec Gdańska
Badacze zajmujący się związkami kulturalnymi Gdańska i II Rzeczy-
pospolitej nie wykorzystali dokumentów przechowywanych w Archiwum
Akt Nowych w Warszawie i Archiwum Państwowym w Gdańsku1. Chodzi
tu o dokumenty z lat 1919-1921 wiążące się z działalnością Ministerstwa
Sztuki i Kultury, a dotyczące bezpośrednio spraw gdańskich: łączą się one
z funkcjonowaniem Delegacji Rządu Polskiego, przekształconej następnie
w Komisariat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku.
Treść tych materiałów może rzucić nowe światło na zagadnienie poli-
tyki artystycznej kształtującego się państwa polskiego oraz stać się przy-
czynkiem do międzywojennych dziejów stosunków Polski i Gdańska w sfe-
rze kultury artystycznej (a w tym również i zagadnień muzealnictwa).
Powstałe w roku 1918 państwo stało się nowym odbiorcą sztuki. Zai-
stniały możliwości prowadzenia takiej działalności mecenasowskiej, której
organizatorem, dysponentem i adresatem byłoby właśnie państwo2. Zaraz
po proklamowaniu niepodległości powołano Ministerstwo Sztuki i Kultury,
na czele którego stanął niebawem krytyk i znawca sztuki, twórca „Chimery"
Zenon Przesmycki-Miriam. Objął on tekę ministra w gabinecie Ignacego
Jana Paderewskiego. Ówczesne „rządy artystów", jak je nazywano.
' Archiwum Akt Nowych w Warszawie (dalej: AAN), Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego (dalej: MWRiOP), 7014, 7059; Archiwum Państwowe w Gdańsku (dalej: APGd), Komisariat
Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku (dalej: KGRP), 66. Dla badań nad życiem kulturalnym w Wol-
nym Mieście Gdańsku, szczególnie zaś przejawami w dziedzinie artystycznej, znaczenie zasadnicze mają
następujące artykuły: A. Chodubskiego Główne założenia polityki kulturalnej w Wolnym Mieście Gdańsku, „Rocznik
Gdański" 44: 1984, z. 2, s. 125-143, będący próbą nakreślenia ogólnych założeń polityki kulturalnej władz
gdańskich. Tego samego autora: Środowisko polskich artystów plastyków w Wolnym Mieście Gdańsku, „Rocznik
Gdański" 50: 1990, z. 2, s. 161-175, zawierający pozytywną odpowiedź na sformułowane w tytule zagadnienie
oraz G. Niewiadomego Plastyka polska w Wolnym Mieście Gdańsku, „Gdańskie Studia Muzealne" 5:1989, s. 65-95,
zamieszczony uprzednio we fragmentach: Początek zrobił Kraków. Sztuka Polska xv Wolnym mieście Gdańsku (1),
„Głos Wybrzeża" 1987, nr 20, s. 5; - Największy sukces. Sztuka polska w Wolnym Mieście Gdańsku (2), „Głos
Wybrzeża" 1987, nr 26, s. 5.
2 Por. M. Rogoyska, Z dziejćno mecenatu artystycznego w Polsce w latach 1918-1930, „Materiały do Studiów i
Dyskusji" 5:1954, z. 3-4, s. 128-200, passim.
209