DOI Artikel:
Bilewicz, Hubert: Zagadnienie polityki artystycznej II Rzeczypospolitej wobec Gdańska
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27009#0214
Hubert przebiegały w atmosferze entuzjazmu, a nawet euforii. Prowadziło to nie-
BUewicz jednokrotnie do nierealnych, a czasem nieco fanatycznych przedsięwzięć3.
Jednym z projektów Przesmyckiego było np. utworzenie we wszystkich
stolicach europejskich osobnych ambasad sztuki, o bliżej nieokreślonym
zakresie zadań4.
Z tego okresu pochodzi wystosowane przez Przesmyckiego z datą 5 XI
1919 r., i skierowane do Prezydium Rady Ministrów pismo w sprawie
powołania Komisarza Sztuki i kultury przy Reprezentancie Państwa Pol-
skiego w Gdańsku: „...Ministerstwo SiK zwraca uwagę na to, że usta-
nowienie Komisarza Sztuki i Kultury jest rzeczą nieodzowną ze względów
politycznych. Ludności polskiej Gdańska, której odsetki stale będą wzra-
stać, należy się ze strony rządu opieka wszechstronna, a więc, prócz innych,
zaspokojenie jej potrzeb kulturalnych i artystycznych, obejmujących np.
teatr, kinematografy, wystawy artystyczne i artystyczno-przemysłowe itp.
Zbyteczne dowodzić znaczenia tych czynników dla propagandy polskiej
i polonizacji Gdańska, która musi być osią polityki polskiej w stosunku do
tego miasta, wymaga tego również powaga państwa polskiego w stosunku
do cudoziemców przyjeżdżających do Gdańska i szukających widocznych
przejawów suwerenności Polski. Z drugiej strony Gdańsk posiada zbiory
artystyczne, a także gmachy zabytkowe tak liczne i cenne, jak może żadne
z miast dawnej Rzplitej [...]. Wreszcie są liczne zbiory i instytucje rządu
pruskiego przeznaczone do zaspokojenia potrzeb nie tyle miasta ile całej
prowincji, której ziemie weszły w skład terytoriów Państwa Polskiego, do
przejęcia tych instytucji Państwo Polskie ma poważne podstawy. Ze
względu na te, tak wyjątkowe warunki Ministerstwp S. i K. uważa za
nieodzowne przynajmniej na okres najbliższych lat kilku ustanowienie przy
Reprezentancie Rządu Polskiego w Gdańsku specjalnego Komisarza do
Spraw Sztuki i Kultury, którego obowiązkiem będzie czuwać nad zaspo-
kojeniem omówionych wyżej potrzeb ludności polskiej Gdańska oraz prze-
prowadzić rewindykację praw do zabytków, zbiorów itp. - nacji polskiej" .
Z pismem tym wiąże się przechowywane w Archiwum Gdańskim spra-
wozdanie Nikodema Pajzderskiego, ówczesnego Kierownika Wydziału
Rewindykacji Zbiorów Artystyczno-Kulturalnych na były zabór pruski,
z pobytu w tym mieście na początku czerwca 1920 r." Dotyczy ono między
innymi podziału gdańskich zbiorów muzealnych: przyrodniczych, prehis-
torycznych i etnograficznych (mieszczących się w Grunes Thor i Milchen-
kannentrum) oraz artystycznych (przechowywanych w Stadtmuseum)
między Polskę a Wolne Miasto.
Ostatnim dokumentem jest skierowane w maju 1921 r. bezpośrednio do
Komisarza Generalnego RP w Gdańsku pismo Jana Heuricha, pełniącego
obowiązki wiceministra Sztuki i Kultury, a faktycznie - od ustąpienia ze
3 J. Pollakówna Ministerstwo Sztuki i Kultury, [w:] Polskie życie artystyczne tu latach 1915-1939, red. A. Woj-
ciechowski, Wrocław 1974, s. 546.
4 Ibidem, s. 547.
5 AAN, MWRiOP, 7014, s. 1-2. Dwie kartki małych rozmiarów, pismo odręczne, czerwonym atramen-
tem.
APGd, KGRP, 66, s. 8-9. Patrz ANEKS.
210
BUewicz jednokrotnie do nierealnych, a czasem nieco fanatycznych przedsięwzięć3.
Jednym z projektów Przesmyckiego było np. utworzenie we wszystkich
stolicach europejskich osobnych ambasad sztuki, o bliżej nieokreślonym
zakresie zadań4.
Z tego okresu pochodzi wystosowane przez Przesmyckiego z datą 5 XI
1919 r., i skierowane do Prezydium Rady Ministrów pismo w sprawie
powołania Komisarza Sztuki i kultury przy Reprezentancie Państwa Pol-
skiego w Gdańsku: „...Ministerstwo SiK zwraca uwagę na to, że usta-
nowienie Komisarza Sztuki i Kultury jest rzeczą nieodzowną ze względów
politycznych. Ludności polskiej Gdańska, której odsetki stale będą wzra-
stać, należy się ze strony rządu opieka wszechstronna, a więc, prócz innych,
zaspokojenie jej potrzeb kulturalnych i artystycznych, obejmujących np.
teatr, kinematografy, wystawy artystyczne i artystyczno-przemysłowe itp.
Zbyteczne dowodzić znaczenia tych czynników dla propagandy polskiej
i polonizacji Gdańska, która musi być osią polityki polskiej w stosunku do
tego miasta, wymaga tego również powaga państwa polskiego w stosunku
do cudoziemców przyjeżdżających do Gdańska i szukających widocznych
przejawów suwerenności Polski. Z drugiej strony Gdańsk posiada zbiory
artystyczne, a także gmachy zabytkowe tak liczne i cenne, jak może żadne
z miast dawnej Rzplitej [...]. Wreszcie są liczne zbiory i instytucje rządu
pruskiego przeznaczone do zaspokojenia potrzeb nie tyle miasta ile całej
prowincji, której ziemie weszły w skład terytoriów Państwa Polskiego, do
przejęcia tych instytucji Państwo Polskie ma poważne podstawy. Ze
względu na te, tak wyjątkowe warunki Ministerstwp S. i K. uważa za
nieodzowne przynajmniej na okres najbliższych lat kilku ustanowienie przy
Reprezentancie Rządu Polskiego w Gdańsku specjalnego Komisarza do
Spraw Sztuki i Kultury, którego obowiązkiem będzie czuwać nad zaspo-
kojeniem omówionych wyżej potrzeb ludności polskiej Gdańska oraz prze-
prowadzić rewindykację praw do zabytków, zbiorów itp. - nacji polskiej" .
Z pismem tym wiąże się przechowywane w Archiwum Gdańskim spra-
wozdanie Nikodema Pajzderskiego, ówczesnego Kierownika Wydziału
Rewindykacji Zbiorów Artystyczno-Kulturalnych na były zabór pruski,
z pobytu w tym mieście na początku czerwca 1920 r." Dotyczy ono między
innymi podziału gdańskich zbiorów muzealnych: przyrodniczych, prehis-
torycznych i etnograficznych (mieszczących się w Grunes Thor i Milchen-
kannentrum) oraz artystycznych (przechowywanych w Stadtmuseum)
między Polskę a Wolne Miasto.
Ostatnim dokumentem jest skierowane w maju 1921 r. bezpośrednio do
Komisarza Generalnego RP w Gdańsku pismo Jana Heuricha, pełniącego
obowiązki wiceministra Sztuki i Kultury, a faktycznie - od ustąpienia ze
3 J. Pollakówna Ministerstwo Sztuki i Kultury, [w:] Polskie życie artystyczne tu latach 1915-1939, red. A. Woj-
ciechowski, Wrocław 1974, s. 546.
4 Ibidem, s. 547.
5 AAN, MWRiOP, 7014, s. 1-2. Dwie kartki małych rozmiarów, pismo odręczne, czerwonym atramen-
tem.
APGd, KGRP, 66, s. 8-9. Patrz ANEKS.
210