DOI Artikel:
Chodyński, Antoni Romuald: Gdańskie kolekcje bursztynu od XVII do XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27009#0076
Antoni
Romuald
Chodyński
prac o pochodzeniu bursztynu była Historia succinorum corpora aliena in-
oolentium autorstwa Sendela z 1742 r. W sześćdziesiąt lat później problem
zgłębił doktor medycyny Joseph Hyacynth Adalbert Matthy (1768-1839), le-
karz hrabiów Łubieńskich w Guzowie i biskupów chełmińskich. Dwie prace
drukowane w 1808 r. w Gdańsku i Berlinie poświęcił Matthy występowaniu
bursztynu na południowych brzegach Bałtyku i kopalnictwie bursztynu na
Dolnym Pomorzu'1'. Chociaż nikt nie może odebrać Heimowi pierwszeństwa
w zajmowaniu się „bursztynowym problemem", byli i inni badacze w XIX
w., których nie wymieniłem dotąd. Chociażby C. G. A. Brischke, nauczyciel
z Wrzeszcza, od 1866 r. członek rzeczywisty Towarzystwa Przyrodniczego
i założyciel Zachodniopruskiego Towarzystwa Botaniczno-Zoologicznego
(Westpreussische Botanisch-Zoologische Verein), badający owady w brył-
kach bursztynowych i owady współczesne w Dolinie Raduni i na Półwyspie
Helskim metodami porównawczymi*7.
Nie może być pominięty wkład obcych uczonych drukujących w perio-
dyku Towarzystwa Przyrodniczego. Spośród wielu wyróżniał się profesor
z Wiirzburga Fridolin von Sandberger. W roku 1887 ogłosił w Gdańsku
uwagi zatytułowane Bemerkungen iiber einnige Heliceen im Bernstein der preus-
sische Kiiste*. W siódmym tomie rozpraw K. Eckstein przedstawił swoje
badania nad sierścią zwierząt kopalnych i inkluzjach innych gatunków
fauny ) Jeśli odnotujemy - poza wspomnianymi artykułami przy-
czynkarskimi- książki o bursztynie, to zauważymy, że ta dziedzina wiedzy,
obok innych przyrodoznawczych problemów godnie była reprezentowana
w działalności członków gdańskiego Towarzystwa do końca XIX w.
Słownik terminologiczny
Żywice kopalne i pochodne żywic
AMBER - ang. nazwa bursztynu, wywodząca się z łaciny średniowiecznej:
am- bra i nazwy arabskiej: anbar.
BIRMANIT - rzadko występująca żywica w bryłach i żyłach grubości kilku-
metrowej, o zabarwieniu czerwonym i brunatnoczerwinym.
BURSZTYN - od niem. Bernstein - "płonący kamień". Jako żywica kopalna
pochodzi z górnego eocenu (okres trzeciorzędu, ok. 45 min lat temu), znajdowana
we wtórnych osadach przeniesionych ze swych pierwotnych miejsc powstawania
przez zmianę z ukształtowań mórz i rzek oraz wędrujące lodowce. Największe
otoczaki pocho-dzące z obszaru nadbałtyckiego znajdują się w kolekcjach Muzeum
Wiedzy Przyrodniczej Uniwersytetu Humboldta w Berlinie i Muzeum Zamkowym
w Malborku (o masie od 8 do ponad 10 kg). Ubiegłowieczna nazwa: pinus succinifera
— oznaczająca kilka gatunków drzewa żywicznej sosny, uściślona w obecnej nauce
“j. H. A. Matthy Ueber der preussischen siidbaltischen Uferund iiber den Ursprungdes Bemsteins, Danzig 1808;
— tenże Ueber die Benisteingruben in Hinterpommern, Berlin 1808.
C. G. A. Brischke Die Hymenopteren des Bernstein, „Schriften", N.F., Bd VI: 1886, H. 3. Także Schumann,
op. cit., s. 67, 71 n, 111.
68 Zob."Schriften", N.F., Bd VI: 1887, H. 4.
m K. Eckstein Thierische Haarenschlusse im baltischen Bernstein, "Schriften", N. F., Bd VII: 1890, H. 3.
72
Romuald
Chodyński
prac o pochodzeniu bursztynu była Historia succinorum corpora aliena in-
oolentium autorstwa Sendela z 1742 r. W sześćdziesiąt lat później problem
zgłębił doktor medycyny Joseph Hyacynth Adalbert Matthy (1768-1839), le-
karz hrabiów Łubieńskich w Guzowie i biskupów chełmińskich. Dwie prace
drukowane w 1808 r. w Gdańsku i Berlinie poświęcił Matthy występowaniu
bursztynu na południowych brzegach Bałtyku i kopalnictwie bursztynu na
Dolnym Pomorzu'1'. Chociaż nikt nie może odebrać Heimowi pierwszeństwa
w zajmowaniu się „bursztynowym problemem", byli i inni badacze w XIX
w., których nie wymieniłem dotąd. Chociażby C. G. A. Brischke, nauczyciel
z Wrzeszcza, od 1866 r. członek rzeczywisty Towarzystwa Przyrodniczego
i założyciel Zachodniopruskiego Towarzystwa Botaniczno-Zoologicznego
(Westpreussische Botanisch-Zoologische Verein), badający owady w brył-
kach bursztynowych i owady współczesne w Dolinie Raduni i na Półwyspie
Helskim metodami porównawczymi*7.
Nie może być pominięty wkład obcych uczonych drukujących w perio-
dyku Towarzystwa Przyrodniczego. Spośród wielu wyróżniał się profesor
z Wiirzburga Fridolin von Sandberger. W roku 1887 ogłosił w Gdańsku
uwagi zatytułowane Bemerkungen iiber einnige Heliceen im Bernstein der preus-
sische Kiiste*. W siódmym tomie rozpraw K. Eckstein przedstawił swoje
badania nad sierścią zwierząt kopalnych i inkluzjach innych gatunków
fauny ) Jeśli odnotujemy - poza wspomnianymi artykułami przy-
czynkarskimi- książki o bursztynie, to zauważymy, że ta dziedzina wiedzy,
obok innych przyrodoznawczych problemów godnie była reprezentowana
w działalności członków gdańskiego Towarzystwa do końca XIX w.
Słownik terminologiczny
Żywice kopalne i pochodne żywic
AMBER - ang. nazwa bursztynu, wywodząca się z łaciny średniowiecznej:
am- bra i nazwy arabskiej: anbar.
BIRMANIT - rzadko występująca żywica w bryłach i żyłach grubości kilku-
metrowej, o zabarwieniu czerwonym i brunatnoczerwinym.
BURSZTYN - od niem. Bernstein - "płonący kamień". Jako żywica kopalna
pochodzi z górnego eocenu (okres trzeciorzędu, ok. 45 min lat temu), znajdowana
we wtórnych osadach przeniesionych ze swych pierwotnych miejsc powstawania
przez zmianę z ukształtowań mórz i rzek oraz wędrujące lodowce. Największe
otoczaki pocho-dzące z obszaru nadbałtyckiego znajdują się w kolekcjach Muzeum
Wiedzy Przyrodniczej Uniwersytetu Humboldta w Berlinie i Muzeum Zamkowym
w Malborku (o masie od 8 do ponad 10 kg). Ubiegłowieczna nazwa: pinus succinifera
— oznaczająca kilka gatunków drzewa żywicznej sosny, uściślona w obecnej nauce
“j. H. A. Matthy Ueber der preussischen siidbaltischen Uferund iiber den Ursprungdes Bemsteins, Danzig 1808;
— tenże Ueber die Benisteingruben in Hinterpommern, Berlin 1808.
C. G. A. Brischke Die Hymenopteren des Bernstein, „Schriften", N.F., Bd VI: 1886, H. 3. Także Schumann,
op. cit., s. 67, 71 n, 111.
68 Zob."Schriften", N.F., Bd VI: 1887, H. 4.
m K. Eckstein Thierische Haarenschlusse im baltischen Bernstein, "Schriften", N. F., Bd VII: 1890, H. 3.
72