DOI Artikel:
Kilarska, Elżbieta; Kilarski, Maciej: Gdańskie piece kaflowe w XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27009#0107
12. Przykłady kafli fryzowych ze sceną polowania, a) zbiory Muzeum Narodowego w Gdańsku,
b), c) własność prywatna
wowzorem dla personifikacji Smaku („CMAK") był niewątpliwie mie-
dzioryt Jana Saenredama, pochodzący z serii pięciu zmysłów wykonanej
według rysunków H. Goltziusa'*. Na podstawie zachowanego fragmentu
z datą, kafle te datować można na ok. 1616 r.
Obok kafli licowych i narożnikowych, architektoniczną bryłę pieca
współtworzyły także, akcentujące jego poziome podziały, fryzy oraz gzym-
sy. Gzymsy pełniły też oczywiście rolę konstrukcyjną u podstawy dolnej
i każdej z następnych, coraz to węższych skrzyń pieca, jak też tworzyły
zamknięcie dla najwyższej, dając zarazem oparcie dla kafli wieńczących.
Na kaflach fryzowych w 1 poł. XVII w. występowały w Gdańsku sceny
z polowań, które przechodziły poprzez naroża, tworząc w ten sposób
przedstawienia ciągłe''. Sceny te rozpowszechnione były przez rytowników
niemieckich i holenderskich2'. Na fryzach piecowych ukazywani byli
myśliwi, piesi i na koniach, wraz z towarzyszącymi im psami (il. 12). Postacie
te umieszczano przeważnie na tle skrótowo zaznaczonego pejzażu, niekiedy
wkomponowane były one w ornament wstęgowo-roślinny lub też
połączone z pojedynczymi akcentami dekoracyjnymi, rytmicznie po-
,h Cykl ten powstał przed 1607 r., a raczej w końcu XVI w. Za zwrócenie uwagi na ten pierwowzór autorzy
wyrażają podziękowanie pani Jolancie Talbierskiej, Gabinet Rycin BUW. Ukazana en trois quarts głowa kobiety
mogła zostać opracowana wg innej ryciny H. Gołtziusa The Illnstrated Bartsch, vol. 4, New York 1980, nr 95-99;
nr 98 - Smak; nr 121, z serii 5 zmyslózo z ok. 1578 r.
Na podstawie zachowanych przykładów można sądzić, że ciągłe przedstawienie ze scenami polowania
dzielone było na sekcje (przecięcie postaci myśliwego boczną krawędzią kafla), których styki zagubiały się
w widoku całości. Zachowany materiał nie pozwala na ustalenie ilości różniących się od siebie odcinków fryzu,
można jednak przypuszczać, że tworzyły go przynajmniej dwie sekcje powtarzające się na przemian, stwarzając
wrażenie jednolitego, pełnego dynamiki przedstawienia. Było ono obrzeżone, dołem i górą, wąską listwą.
Wysokość zachowanych kafli fryzowych od 5 do 16,5 cm.
Jako wzory mogły służyć ryciny Virgila Solisa, o wydłużonym formacie, I. 0'dell Franke Knpferstiche und
Radierungen ans der Werkstntt des Virgil Solis, Wiesbaden 1877, jak też wzorniki dla hafciarzy, por. przyp. 12.
Podobnie jak dla malowanych kafli szwajcarskich, wzorami dla reliefu na kaflach gdańskich mogły być
drzeworyty Josta Ammana (seria wydana we Frankfurcie w 1582 r.), a także ryciny nawiązujące do obrazów
Antonia Tempesty z ok. 1600 r., jak np. Mateusza Meriana z 1610 r., Catalog zu Ausstellungen... Mathaeus Merian
des Aelteren, Frankfurt am Mein-Basel 1993, nr kat. 111, 4. Wczesnym przejawem zamiłowania do tej tematyki
było bogato ilustrowane dzieło o łowiectwie z końca XIV w. Palowanie hrabiego Phoebusa - tak nazywany był jego
autor, hr. Gaston de Foix (zachowane w 40 opisach).
103
■ • .i -ż
b), c) własność prywatna
wowzorem dla personifikacji Smaku („CMAK") był niewątpliwie mie-
dzioryt Jana Saenredama, pochodzący z serii pięciu zmysłów wykonanej
według rysunków H. Goltziusa'*. Na podstawie zachowanego fragmentu
z datą, kafle te datować można na ok. 1616 r.
Obok kafli licowych i narożnikowych, architektoniczną bryłę pieca
współtworzyły także, akcentujące jego poziome podziały, fryzy oraz gzym-
sy. Gzymsy pełniły też oczywiście rolę konstrukcyjną u podstawy dolnej
i każdej z następnych, coraz to węższych skrzyń pieca, jak też tworzyły
zamknięcie dla najwyższej, dając zarazem oparcie dla kafli wieńczących.
Na kaflach fryzowych w 1 poł. XVII w. występowały w Gdańsku sceny
z polowań, które przechodziły poprzez naroża, tworząc w ten sposób
przedstawienia ciągłe''. Sceny te rozpowszechnione były przez rytowników
niemieckich i holenderskich2'. Na fryzach piecowych ukazywani byli
myśliwi, piesi i na koniach, wraz z towarzyszącymi im psami (il. 12). Postacie
te umieszczano przeważnie na tle skrótowo zaznaczonego pejzażu, niekiedy
wkomponowane były one w ornament wstęgowo-roślinny lub też
połączone z pojedynczymi akcentami dekoracyjnymi, rytmicznie po-
,h Cykl ten powstał przed 1607 r., a raczej w końcu XVI w. Za zwrócenie uwagi na ten pierwowzór autorzy
wyrażają podziękowanie pani Jolancie Talbierskiej, Gabinet Rycin BUW. Ukazana en trois quarts głowa kobiety
mogła zostać opracowana wg innej ryciny H. Gołtziusa The Illnstrated Bartsch, vol. 4, New York 1980, nr 95-99;
nr 98 - Smak; nr 121, z serii 5 zmyslózo z ok. 1578 r.
Na podstawie zachowanych przykładów można sądzić, że ciągłe przedstawienie ze scenami polowania
dzielone było na sekcje (przecięcie postaci myśliwego boczną krawędzią kafla), których styki zagubiały się
w widoku całości. Zachowany materiał nie pozwala na ustalenie ilości różniących się od siebie odcinków fryzu,
można jednak przypuszczać, że tworzyły go przynajmniej dwie sekcje powtarzające się na przemian, stwarzając
wrażenie jednolitego, pełnego dynamiki przedstawienia. Było ono obrzeżone, dołem i górą, wąską listwą.
Wysokość zachowanych kafli fryzowych od 5 do 16,5 cm.
Jako wzory mogły służyć ryciny Virgila Solisa, o wydłużonym formacie, I. 0'dell Franke Knpferstiche und
Radierungen ans der Werkstntt des Virgil Solis, Wiesbaden 1877, jak też wzorniki dla hafciarzy, por. przyp. 12.
Podobnie jak dla malowanych kafli szwajcarskich, wzorami dla reliefu na kaflach gdańskich mogły być
drzeworyty Josta Ammana (seria wydana we Frankfurcie w 1582 r.), a także ryciny nawiązujące do obrazów
Antonia Tempesty z ok. 1600 r., jak np. Mateusza Meriana z 1610 r., Catalog zu Ausstellungen... Mathaeus Merian
des Aelteren, Frankfurt am Mein-Basel 1993, nr kat. 111, 4. Wczesnym przejawem zamiłowania do tej tematyki
było bogato ilustrowane dzieło o łowiectwie z końca XIV w. Palowanie hrabiego Phoebusa - tak nazywany był jego
autor, hr. Gaston de Foix (zachowane w 40 opisach).
103
■ • .i -ż