DOI Artikel:
Kilarska, Elżbieta; Kilarski, Maciej: Gdańskie piece kaflowe w XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27009#0108
Elżbieta
i Maciej
Kilarscy
13. Kafle fryzowe z motywem lwów trzymających tarczę. Zbiory Muzeum Narodowego
w Gdańsku
wtarzającymi się we fryzie. Podobnie jak we wzorach graficznych, uka-
zywano też same sylwetki biegnących zwierząt. Do takiego symbolu zre-
dukowana scena z polowania - zwierzęta leśne i ptaki wkomponowane
w wić - występuje na dwu gzymsach szafy gdańskiej w typie holenderskim
z ok. 1670 r. w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku21.
Drugi typ figuralnej dekoracji kafli fryzowych tworzyły łącznie dwa kafle
z przedstawionymi na nich lwami, trzymającymi pustą tarczę w podobnym
układzie jak na winietach druków gdańskich z herbem miasta22 (il. 13).
Motyw ten łączono też ze zwierzętami leśnymi, przejętymi ze sceny
polowania. Zachowane przykłady: kafla narożnikowego i środkowych kafli
fryzu, o pierwotnej szerokości ok. 18 cm, pozwalają na przybliżone ustalenie
szerokości górnej skrzyni pieca na ok. 72 cm. W ciągłej dekoracji fryzu tego
pieca na osi jego ściany znajdowała się pusta tarcza, a na krawędziach tarcza
załamana. W przeciwieństwie do tak łączonego motywu lwów z pustą
tarczą, umieszczenie go w całości na kaflu umożliwiało wypełnienie tarczy
herbem miasta. Kafel fryzowy z unoszoną przez lwy tarczą z herbem
Gdańska wykopany został podczas prac archeologicznych w 1988 r. na
terenie książęcego pałacu Niskiego Zamku w Wilnie3. Trzecim typem
dekoracji na fryzach były popularyzowane przez wzory graficzne (głównie
dla złotników) motywy groteskowo potraktowanej maski (kobiecej lub
męskiej) pomiędzy dwiema hermami'4 (il. 14).
Profilowane kafle gzymsowe zdobiły tradycyjne motywy liści i wici
akantowej w układzi strefowym. Wić roślinną przerywa niekiedy, po-
kazana także w płaskim reliefie, w górnym pasie kafli u podstawy skrzyń
piecowych, główka aniołka (il. 15). Dla tego czasu charakterystyczne były
bardziej plastyczne akcenty w gzymsach wieńczących, w kształcie główek
21 L. Behling Der Danziger Dielenschrank und seine holldndischen Vorldufer, Danzig 1942, nr kat. 6, tabl. 10,
szafa z ok. 1670 r.
22 Przykłady kalendarzy i ordynacji gdańskich z XVI i XVII w. w zbiorach Gdańskiej Biblioteki PAN.
23 Vilniaus Żemutines Filies Rumai (Pałac Niskiego Zamku w Wilnie), Prace badazucze w 1988 r., Vilnius 1989,
s. 84, il. 116,117.
23 Seria rycin Georga Wechtera jako inskrypcja dla złotników i hafciarzy. P. Jessen Der Ornamentstich, Ges-
chichte der Vorlagen des Kunsthandwerks seit dem Mittelalter (in der Bibl. des Kunstmuseums in Berlin), Berlin 1920,
s. 107, il. 80; - M. Starzewska Pazueł Nitsch (1548-1609), złotnik zvrocłazvski, „Roczniki Sztuki Śląskiej" XI: 1977,
s. 71, il. 17; - Piwocka, op. cit., s. 99, il. 16,17, 21.
104
i Maciej
Kilarscy
13. Kafle fryzowe z motywem lwów trzymających tarczę. Zbiory Muzeum Narodowego
w Gdańsku
wtarzającymi się we fryzie. Podobnie jak we wzorach graficznych, uka-
zywano też same sylwetki biegnących zwierząt. Do takiego symbolu zre-
dukowana scena z polowania - zwierzęta leśne i ptaki wkomponowane
w wić - występuje na dwu gzymsach szafy gdańskiej w typie holenderskim
z ok. 1670 r. w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku21.
Drugi typ figuralnej dekoracji kafli fryzowych tworzyły łącznie dwa kafle
z przedstawionymi na nich lwami, trzymającymi pustą tarczę w podobnym
układzie jak na winietach druków gdańskich z herbem miasta22 (il. 13).
Motyw ten łączono też ze zwierzętami leśnymi, przejętymi ze sceny
polowania. Zachowane przykłady: kafla narożnikowego i środkowych kafli
fryzu, o pierwotnej szerokości ok. 18 cm, pozwalają na przybliżone ustalenie
szerokości górnej skrzyni pieca na ok. 72 cm. W ciągłej dekoracji fryzu tego
pieca na osi jego ściany znajdowała się pusta tarcza, a na krawędziach tarcza
załamana. W przeciwieństwie do tak łączonego motywu lwów z pustą
tarczą, umieszczenie go w całości na kaflu umożliwiało wypełnienie tarczy
herbem miasta. Kafel fryzowy z unoszoną przez lwy tarczą z herbem
Gdańska wykopany został podczas prac archeologicznych w 1988 r. na
terenie książęcego pałacu Niskiego Zamku w Wilnie3. Trzecim typem
dekoracji na fryzach były popularyzowane przez wzory graficzne (głównie
dla złotników) motywy groteskowo potraktowanej maski (kobiecej lub
męskiej) pomiędzy dwiema hermami'4 (il. 14).
Profilowane kafle gzymsowe zdobiły tradycyjne motywy liści i wici
akantowej w układzi strefowym. Wić roślinną przerywa niekiedy, po-
kazana także w płaskim reliefie, w górnym pasie kafli u podstawy skrzyń
piecowych, główka aniołka (il. 15). Dla tego czasu charakterystyczne były
bardziej plastyczne akcenty w gzymsach wieńczących, w kształcie główek
21 L. Behling Der Danziger Dielenschrank und seine holldndischen Vorldufer, Danzig 1942, nr kat. 6, tabl. 10,
szafa z ok. 1670 r.
22 Przykłady kalendarzy i ordynacji gdańskich z XVI i XVII w. w zbiorach Gdańskiej Biblioteki PAN.
23 Vilniaus Żemutines Filies Rumai (Pałac Niskiego Zamku w Wilnie), Prace badazucze w 1988 r., Vilnius 1989,
s. 84, il. 116,117.
23 Seria rycin Georga Wechtera jako inskrypcja dla złotników i hafciarzy. P. Jessen Der Ornamentstich, Ges-
chichte der Vorlagen des Kunsthandwerks seit dem Mittelalter (in der Bibl. des Kunstmuseums in Berlin), Berlin 1920,
s. 107, il. 80; - M. Starzewska Pazueł Nitsch (1548-1609), złotnik zvrocłazvski, „Roczniki Sztuki Śląskiej" XI: 1977,
s. 71, il. 17; - Piwocka, op. cit., s. 99, il. 16,17, 21.
104