DOI article:
Kilarska, Elżbieta; Kilarski, Maciej: Gdańskie piece kaflowe w XVII wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27009#0109
Gdańskie
14. Kafel fryzowy z motywem maski pomię-
dzy herbami. Zbiory Muzeum Narodowego
w Gdańsku
piece
kaflowe
w XVII
wieku
lub popiersi, męskich lub kobiecych, w ujęciu groteskowym bądź też zgod-
nym z modą (fryzura, strój), wkomponowane pośrodku kafla w ornament
0 charakterze ciągłym (il. 15). Tworzą go rzędy silnie ściśniętych łuków,
charakterystyczny motyw dekoracyjny, popularny w rzemiośle artys-
tycznym, rozpowszechniony przez wydawnictwa graficzne^. Motyw ten
występował na kaflach gzymsowych w układzie pionowym, bądź też
ukośnym. Inspirowany przez te wydawnictwa, pojawił się już w 1593 r.
u podstawy nadwieszonej empory chóru muzycznego w Dworze Artusa
w Gdańsku, a w 1628 r. wystąpił w snycerce stall w kościele Św. Bartłomieja
1 podobnie jak tam, także na gzymsie szafy gdańskiej z lat 1640-1650,
przerywany był silnymi akcentami konsol z głowami dziewczęcymi2
Zachowane przykłady zwieńczeń pieców gdańskich z 1 poł. XVII w.
wykazują podobieństwo do wzorów graficznych Vredemana de Vries. W la-
tach 1592-1595 przebywał on w Gdańsku, a jego wydana ok. 1583 r. seria
wzorów dla stolarki meblowej z pewnością wykorzystywana była w rze-
miośle artystycznym27. Powtarzają się na tych kaflach charakterystyczne
uszaki i motywy zawijane, ujmujące głowę w wieńcu laurowym - jak
medalion w zwieńczeniu snycerskiej oprawy drzwi na projekcie Vrede-
mana de Vries z serii meblowej Differents Pourtraicts de menuiserie28 (il. 16).
W drugim typie kafli wieńczących centralny motyw stanowi wydłużona,
pusta tarcza herbowa trzymana przez parę aniołów lub aniołków, typ
zwieńczenia znany również w identycznym wydaniu z pieca zbudowanego
z kafli z lat 1665-1670, w Długiej Komnacie na zamku Skokloster (il. 16).
Odmienne zamknięcie bryły pieców dawała delikatna koronka złożona
ze stosunkowo niskich listew o zazębionej górą krawędzi, których biały
relief na ciemnogranatowym tle mógł jednak sprawiać wrażenie, że są one
" Ducerceau (Jacąues Androuet, 1510-1584), Antyczne detale architektoniczne. Katalog der Omamentstich-
-Sammlung des Kunstgewerbenniseums z u Berlin, Leipzig 1894, nr 1379.
Behling, op. cit., s. 10, nr kat. 5, tabl 3c, 4, 8.
_/ Ibidem, s. 6.
2h Ibidem, tabl. 2; Podobnie zwieńczony zapiecek okazałego łoża na innym projekcie z ry towanej przez Ph.
Galie, serii Yredemana de Yries. Gabinet Rycin Gdańskiej Biblioteki PAN.
105
14. Kafel fryzowy z motywem maski pomię-
dzy herbami. Zbiory Muzeum Narodowego
w Gdańsku
piece
kaflowe
w XVII
wieku
lub popiersi, męskich lub kobiecych, w ujęciu groteskowym bądź też zgod-
nym z modą (fryzura, strój), wkomponowane pośrodku kafla w ornament
0 charakterze ciągłym (il. 15). Tworzą go rzędy silnie ściśniętych łuków,
charakterystyczny motyw dekoracyjny, popularny w rzemiośle artys-
tycznym, rozpowszechniony przez wydawnictwa graficzne^. Motyw ten
występował na kaflach gzymsowych w układzie pionowym, bądź też
ukośnym. Inspirowany przez te wydawnictwa, pojawił się już w 1593 r.
u podstawy nadwieszonej empory chóru muzycznego w Dworze Artusa
w Gdańsku, a w 1628 r. wystąpił w snycerce stall w kościele Św. Bartłomieja
1 podobnie jak tam, także na gzymsie szafy gdańskiej z lat 1640-1650,
przerywany był silnymi akcentami konsol z głowami dziewczęcymi2
Zachowane przykłady zwieńczeń pieców gdańskich z 1 poł. XVII w.
wykazują podobieństwo do wzorów graficznych Vredemana de Vries. W la-
tach 1592-1595 przebywał on w Gdańsku, a jego wydana ok. 1583 r. seria
wzorów dla stolarki meblowej z pewnością wykorzystywana była w rze-
miośle artystycznym27. Powtarzają się na tych kaflach charakterystyczne
uszaki i motywy zawijane, ujmujące głowę w wieńcu laurowym - jak
medalion w zwieńczeniu snycerskiej oprawy drzwi na projekcie Vrede-
mana de Vries z serii meblowej Differents Pourtraicts de menuiserie28 (il. 16).
W drugim typie kafli wieńczących centralny motyw stanowi wydłużona,
pusta tarcza herbowa trzymana przez parę aniołów lub aniołków, typ
zwieńczenia znany również w identycznym wydaniu z pieca zbudowanego
z kafli z lat 1665-1670, w Długiej Komnacie na zamku Skokloster (il. 16).
Odmienne zamknięcie bryły pieców dawała delikatna koronka złożona
ze stosunkowo niskich listew o zazębionej górą krawędzi, których biały
relief na ciemnogranatowym tle mógł jednak sprawiać wrażenie, że są one
" Ducerceau (Jacąues Androuet, 1510-1584), Antyczne detale architektoniczne. Katalog der Omamentstich-
-Sammlung des Kunstgewerbenniseums z u Berlin, Leipzig 1894, nr 1379.
Behling, op. cit., s. 10, nr kat. 5, tabl 3c, 4, 8.
_/ Ibidem, s. 6.
2h Ibidem, tabl. 2; Podobnie zwieńczony zapiecek okazałego łoża na innym projekcie z ry towanej przez Ph.
Galie, serii Yredemana de Yries. Gabinet Rycin Gdańskiej Biblioteki PAN.
105