DOI Artikel:
Betlejewska, Czesława: Gdańskie szafy sieniowe 2 połowy XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27009#0126
Czesława
Betlejemska
(1663, rys. B), Conradt Deneke znalazł w małym szkicu stolarza więcej
„niepilności niż pilności", ale po opłaceniu kary zalecał błędy „w dużym
szkicu poprawić". Prawie zawsze znajdywano błędy. Zdarzało się również,
że rysunek zupełnie nie zadowalał surowego sędziego i nie zasługiwał jego
zdaniem na przyjęcie. Ta przykrość spotkała Petera Paula, autora projektu
z 1651 r. (rys. A). Sebastian Guttmann, st. cechu, zdyskwalifikował mały
szkic stolarza. Odrzucenie projektu pociągało za sobą nie tylko konieczność
wykonania nowego, ale również obłożone było karą grzywny.
Staranność wszystkich sześciu projektów jest uderzająca i wydaje się, że
surowość mistrzów cechowych była przesadna i pozbawiona podstaw.
Mimo zniszczeń, karty rysunków zachwycają cienkością kreski, staranno-
ścią rysowania profili i ich niedościgłą lekkością i perfekcją. Zachodzi więc
pytanie, czy stosowane przez cech kary grzywny nie były czasem
wkalkulowanym w proces edukacji obciążeniem, który stanowił dochód
cechu.
Za tą hipotezą może przemawiać suma grzywny stosowana w tej samej
niemal wysokości i jak gdyby niezależna od oceny rysunku, a także prawie
identyczny tekst oceny mówiący o każdym z nich: „znaleziono w szkicu
więcej niepilności niz pilności".
Georg Glaube przedstawiając do oceny swoje dwa dzieła mistrzowskie
w dniu 24 II 1684 r. opłacił karę za błędy w wysokości 24 florenów3.
Podobnie postąpiono z trzema dziełami mistrzowskimi Heinricha Wan-
nemachera, który przedstawił je do oceny w dniu 16 XII 1687 r. i zapłacił
grzywnę za błędy w wysokości tych samych 24 florenów4.
Otrzymujący pozytywną ocenę Jacob Wessenbergk po przedstawieniu
swoich dwóch dzieł mistrzowskich w dniu 2 XII 1692 r., zapłacił karę za
błędy w wysokości 23 florenów5.
Wszystkie projekty szaf są ilustracją przełomu jaki dokonał się w formie
sieniowej szafy gdańskiej po połowie wieku XVII. Szafy powracają w swej
kompozycji do czystej architektury i stosowanych na jej wzór porządków.
Dokonuje się raptowna zmiana stylu i wystroju szafy sieniowej. Stolarze
i snycerze rezygnują z wprowadzania na jej front ulubionych dotąd
motywów dekoracji, takich jak rauty, kaboszony, eliptyczne płytki, rzeź-
bione fryzy z motywami akantu itp., wzorowanych na holenderskich wyro-
bach i projektach graficznych Jana Vredemana de Vries.
Szafy sieniowe mają, co prawda, nadal dwukondygnacyjny korpus,
który osadzony jest na masywnym cokole kryjącym po dwie szuflady, ale
miejsce stosowanych dotąd pilastrów zajmują na froncie kolumny, wycho-
dzące przed lico niemal w pełnej swej średnicy i dźwigające rozbudowane
belkowania. Uspokojone i pozbawione dekoracji ornamentalnej są wszy-
stkie jej płaszczyzny. Podział horyzontalny wyznaczają profilowane gzym-
3 Księga rachunkowa czeladników stolarskich i snycerskich. Archiwum Państwowe w Gdańsku, sygn. 300
C, 1757, s. 22, lata 1626-1660.
Ibidem, s. 47.
’ Ibidem, s. 88.
122
Betlejemska
(1663, rys. B), Conradt Deneke znalazł w małym szkicu stolarza więcej
„niepilności niż pilności", ale po opłaceniu kary zalecał błędy „w dużym
szkicu poprawić". Prawie zawsze znajdywano błędy. Zdarzało się również,
że rysunek zupełnie nie zadowalał surowego sędziego i nie zasługiwał jego
zdaniem na przyjęcie. Ta przykrość spotkała Petera Paula, autora projektu
z 1651 r. (rys. A). Sebastian Guttmann, st. cechu, zdyskwalifikował mały
szkic stolarza. Odrzucenie projektu pociągało za sobą nie tylko konieczność
wykonania nowego, ale również obłożone było karą grzywny.
Staranność wszystkich sześciu projektów jest uderzająca i wydaje się, że
surowość mistrzów cechowych była przesadna i pozbawiona podstaw.
Mimo zniszczeń, karty rysunków zachwycają cienkością kreski, staranno-
ścią rysowania profili i ich niedościgłą lekkością i perfekcją. Zachodzi więc
pytanie, czy stosowane przez cech kary grzywny nie były czasem
wkalkulowanym w proces edukacji obciążeniem, który stanowił dochód
cechu.
Za tą hipotezą może przemawiać suma grzywny stosowana w tej samej
niemal wysokości i jak gdyby niezależna od oceny rysunku, a także prawie
identyczny tekst oceny mówiący o każdym z nich: „znaleziono w szkicu
więcej niepilności niz pilności".
Georg Glaube przedstawiając do oceny swoje dwa dzieła mistrzowskie
w dniu 24 II 1684 r. opłacił karę za błędy w wysokości 24 florenów3.
Podobnie postąpiono z trzema dziełami mistrzowskimi Heinricha Wan-
nemachera, który przedstawił je do oceny w dniu 16 XII 1687 r. i zapłacił
grzywnę za błędy w wysokości tych samych 24 florenów4.
Otrzymujący pozytywną ocenę Jacob Wessenbergk po przedstawieniu
swoich dwóch dzieł mistrzowskich w dniu 2 XII 1692 r., zapłacił karę za
błędy w wysokości 23 florenów5.
Wszystkie projekty szaf są ilustracją przełomu jaki dokonał się w formie
sieniowej szafy gdańskiej po połowie wieku XVII. Szafy powracają w swej
kompozycji do czystej architektury i stosowanych na jej wzór porządków.
Dokonuje się raptowna zmiana stylu i wystroju szafy sieniowej. Stolarze
i snycerze rezygnują z wprowadzania na jej front ulubionych dotąd
motywów dekoracji, takich jak rauty, kaboszony, eliptyczne płytki, rzeź-
bione fryzy z motywami akantu itp., wzorowanych na holenderskich wyro-
bach i projektach graficznych Jana Vredemana de Vries.
Szafy sieniowe mają, co prawda, nadal dwukondygnacyjny korpus,
który osadzony jest na masywnym cokole kryjącym po dwie szuflady, ale
miejsce stosowanych dotąd pilastrów zajmują na froncie kolumny, wycho-
dzące przed lico niemal w pełnej swej średnicy i dźwigające rozbudowane
belkowania. Uspokojone i pozbawione dekoracji ornamentalnej są wszy-
stkie jej płaszczyzny. Podział horyzontalny wyznaczają profilowane gzym-
3 Księga rachunkowa czeladników stolarskich i snycerskich. Archiwum Państwowe w Gdańsku, sygn. 300
C, 1757, s. 22, lata 1626-1660.
Ibidem, s. 47.
’ Ibidem, s. 88.
122