Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (3.1994)

Katarzyna

Cieślak

7. Daniel Cramer Emblemata Sacra, emblem
"Sum in vado"

"Mollesco", "Refrigeror", "Fidelis sum" itp.). Cytat biblijny ukierunkowuje
myśl czytelnika, a ostateczną interpretację całości podaje epigram w kilku
wersjach językowych: po łacinie, niemiecku, francusku i włosku33.

W Gdańsku przejmowano z Cramera ikony, ale z całej ich oprawy
słownej decydowano się albo na cytat biblijny (przykładem dekoracja
filarów i baldachimu ambony w kościele Św. Jana oraz filaru w kościele Św.
Katarzyny), albo na lemmę (dekoracja filaru w kościele NPM i ogrodzenie
chrzcielnicy w kościele Św. Jana). Pozaksiążkowe emblemy - "buchexterne
Emblematik", jak je określają Niemcy - pozbawione są z zasady odsła-
niającego ich ostateczny sens explicatio\ Analiza trzech gdańskich cykli
emblematycznych pozwoli nam zorientować się, w jaki sposób korzystano
tu z wzorca ideowego. W dekoracji chrzcielnicy z kościoła Św. Jana, gdzie
z Cramera powtórzono wyłącznie ikon i lemmę, emblemy wybierano ze
względu na możliwy do odszukania ich aluzyjny związek z realnym aktem
chrztu, który funkcjonuje tu jako ich wspólny punkt odniesienia. Niemiecki
cytat z Listu do Tytusa 3,5-6 ("Nie dla uczynków sprawiedliwości, którebyś-
śmy my czynili, ale podług miłosierdzia swego zbawił nas [Bóg] przez
omycie odrodzenia i odnowienia Ducha Świętego, którego wylał na nas

M Ich autorami byli: Konrad Bachmann, profesor historii i poetyki na uniwersytecie w Giessen w Hesji
oraz anonimowy M.C.R., który ułożył epigramy francuskie i włoskie.

4 Problematykę związaną z "pozaksiążkowym" życiem emblemów omawia Schilling, op.cit., s. 149-174.

146