Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (3.1994)

Tomasz
F. de Rosset

również był oficerem wojsk Księstwa Warszawskiego i przez krótki czas
Królestwa Kongresowego, zaś od 1816 r. przeszedł do służby cywilnej. Na-
leżał do pierwszych członków Towarzystwa Patriotycznego, za co w 1822 r.
został aresztowany i uwięziony u karmelitów (co Mickiewicz uwiecznił w
trzeciej części Dziadów; w czasie powstania był prezesem komisji budowli
publicznych'. Po opuszczeniu kraju Cichowski przebywał w Dreźnie tylko
do 1835 r., natomiast Wodziński pozostał tam do końca życia.

Maciej Wodziński rozpoczął kompletowanie biblioteki i zbioru rycin
w swoim majątku rodowym w Gołębiowie (Gostyńskie) jeszcze przed
opuszczeniem kraju. Jednak zasadnicza część tej kolekcji została skonfis-
kowana przez władze carskie po emigracji właściciela. Osiadłszy w Dreźnie
wojewoda rozpoczął gromadzenie nowego zbioru, korzystając z okazji, jakie
stwarzał drezdeński, lipski i wiedeński rynek antykwaryczny oraz częste
podróże do Włoch i Szwajcarii. W ciągu niespełna dwudziestu lat zebrał
ponad 40 000 rycin (w postaci odbitek luźnych, tzw. albumów sztucznych
i ilustracji w publikacjach) oraz pokaźny, wielodziałowy księgozbiór i cen-
ny zespół numizmatów. Wszystkie te obiekty zapisał w testamencie Towa-
rzystwu Literackiemu w Paryżu z przeznaczeniem dla utworzonej w 1838 r.
Biblioteki Polskiej3.

Ze względu na to, że śmierć ofiarodawcy w 1848 r. zbiegła się z bu-
rzliwym dla Paryża okresem Wiosny Ludów, kolekcja nie od razu trafiła na
miejsce przeznaczenia. Jeszcze przez dwa lata pozostawała w Dreźnie pod
opieką wdowy Konstancji Wodzińskiej oraz trzech konserwatorów wyzna-
czonych przez Towarzystwo. Szczególnej uwagi godny jest tu fakt, że
opiekunowie przyjęli nazwę Muzeum Narodowe im. Wodzińskich (po raz
pierwszy w dziejach kultury polskiej). Po przewiezieniu do Francji ko-
lekcję włączono w skład zbiorów Biblioteki Polskiej. Teki z rycinami prawie
przez pół wieku znajdowały się w specjalnej sali, następnie na początku
naszego stulecia, w czasie tworzenia Muzeum Mickiewicza, zostały
usunięte i niemalże zapomniane. Odnaleziono je dopiero w latach 1920-tych
podczas reorganizacji połączonej z PAU Biblioteki. Wówczas
zadecydowano o podziale zespołu na część obcą, przewiezioną do Kra-
kowa, i polską, która pozostała w Paryżu (decyzję tę należy uznać za
pochopną, gdyż pozbawiła zespół pierwotnej zwartości i charakteru
typowego dla kolekcjonerstwa 1 poł. XIX w.).

O zawartości kolekcji informuje katalog, sporządzony przez wdowę
Wodzińską, niestety w przypadku partii graficznej jest niezwykle lako-
niczny (wymienia on jedynie nazwy tek z rycinami i ilość obiektów).
Dotychczasowe próby identyfikacji obiektów w zbiorach PAN w Krakowie
i w Paryżu pozwalają tylko na bardzo ogólną charakterystykę zespołu.
Najpokaźniejszą partię stanowiły prace twórców XVIII-wiecznych oraz

: Adolf Cichowski, [w:] Polski Słownik Biograficzny (opr. H. Mościcki).

3 de Roset, op. cit., s. 4.

4 Ibidem, s. 9.

5 Dar ś. p. Wodzińskiego zapisany, z Drezna sprowadzony, zapisany porządkiem katalogu podpisanego przez Panią
Wodzińską, Protokół kxiążek przybywających do Biblioteki Polskiey iv Paryżu. 1846-1852, nr 28, Archiwum Ad-
ministracyjne Biblioteki Polskiej w Paryżu.

190