DOI Artikel:
Kruk, Mirosław Piotr: "Oktoich lwowski" z 1630 r: historyczne i kulturowe związki między Rzecząpospolitą, Mołdawią i Księstwem Moskiewskim
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28100#0065
Lwowskie Bractwo Stauropigijne, cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej
i Mohyłowie
Oktoich
lwowski...
Niezwykłe były zatem wielka żywotność i siły twórcze małej Mołdawii,
która borykając się z narastającymi kłopotami wewnętrznymi i stałym ze-
wnętrznym zagrożeniem, nie szczędziła środków na wspieranie własnej,
bogatej i różnorodnej kultury. Jednocześnie patronowała rozlicznym fun-
dacjom realizowanym na terenie Lwowa, z których najznaczniejsza była
cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej, zwana potocznie „wołoską”. Zarazem ho-
spodarowie wspierali funkcjonujące przy cerkwi Bractwo17. W odniesieniu
do cerkwi określono, że wspomniani Jeremiasz i Szymon wznieśli ją zna-
mienitym kosztem, a wojewoda Miron doprowadziwszy do jej ukończenia,
obiecał ją hojnie „ufundować” (tzn. uposażyć?) w wyznaczonym przez sie-
bie czasie. Jest to ważna wzmianka w świetle niejasnej do końca chronolo-
gii budowy tej świątyni.
Udział w jej wznoszeniu miało zatem przynajmniej trzech hospodarów,
raczej krótko sprawujących swoje rządy. Według Izydora Szaranewicza, auto-
ra jubileuszowej księgi wydanej z okazji 300-lecia Bractwa Stauropigialnego
we Lwowie, Szymon i Jeremiasz zlecili jej wzniesienie Pawłowi Dominici, cze-
go też się podjął od 1591 r., przy wsparciu dotacją króla Zygmunta III - w miej-
sce wcześniejszej cerkwi wybudowanej w połowie XVI w.18 Najprawdopodob-
niej bryła cerkwi była gotowa w 1629 r., o czym świadczy napis dedykacyjny
z tegoż roku wyrażający wdzięczność za jej dokończenie Barnowskiemu19, na-
tomiast opóźnił się akt jej poświęcenia, którego dokonano w 1631 r. (zatem
poza okresem jego rządów, trwających do sierpnia 1629 i ponownie w 1633 r.)
w obecności Piotra Mohyły, brata Mojżesza, ówczesnego wojewody mołdaw-
skiego. Obaj byli synami Szymona Mohyły. Stąd niekiedy można spotkać
w literaturze różne daty ukończenia cerkwi, na ogół 1629 r.20 Piotr Mohyła
prorockimi o charakterze apologetyczno-hymnograficznym, opublikował propozycje zupełnie od-
miennej ich interpretacji. W jego opinii nie były to cytaty mające swoje źródło w Biblii czy hymnach
mariologicznych, lecz patriotyczne wezwania do obrony ojczystej mowy, odzwierciedlające napięcia
XVII w. - W. Hołyńskij, Ikonopiseć błagaw u Boga dlja Rusi dobra, „Proswita”, 8 (240), 2001, s. 8.
1 I. Szaraniewicz, Muzeum Instytutu Stauropigijskiego we Lwowie, „Teka Konserwatorska”
(Lwów) 1892, s. 53-60.
18 J. Hołowaćkij, Jubilejnoe izdanie w pamjat’ 300-l’tnjago osnowanija L’wowskago Stawropi-
gijskago bratstwa, L’wiw 1886, s. 11-16. I. Szaraniewicz wskazał na zachowany przywilej Zyg-
munta III z 1598 r., w którym zgodę na budowę cerkwi we Lwowie otrzymał Jeremiasz Mohyła
- Szaraniewicz 1892, s. 56.
19 Fragment rysunku napisu wraz z herbem Mołdawii: A. Golimas, Un Domnitor...,
il. na wklejce. Napis wotywny wymienia jako „Sywerszitela cerkwi” wojewodę mołdawskiego
„Mirona Bernjawskiego”.
20 B. Janusz, Zabytki mołdawskie we Lwowie, „Wiadomości Konserwatorskie”, 1, (Lwów)
1924, 11, 2, s. 53, 56, 62; W. Karpowycz, Staryj L’wiw. Cerkwy. II. Na terytorii knjażogo goroda,
„Stara Ukraina”, 125, 5, s. 89. W jednym z poprzednich artykułów błędnie podałem r. 1629
59
i Mohyłowie
Oktoich
lwowski...
Niezwykłe były zatem wielka żywotność i siły twórcze małej Mołdawii,
która borykając się z narastającymi kłopotami wewnętrznymi i stałym ze-
wnętrznym zagrożeniem, nie szczędziła środków na wspieranie własnej,
bogatej i różnorodnej kultury. Jednocześnie patronowała rozlicznym fun-
dacjom realizowanym na terenie Lwowa, z których najznaczniejsza była
cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej, zwana potocznie „wołoską”. Zarazem ho-
spodarowie wspierali funkcjonujące przy cerkwi Bractwo17. W odniesieniu
do cerkwi określono, że wspomniani Jeremiasz i Szymon wznieśli ją zna-
mienitym kosztem, a wojewoda Miron doprowadziwszy do jej ukończenia,
obiecał ją hojnie „ufundować” (tzn. uposażyć?) w wyznaczonym przez sie-
bie czasie. Jest to ważna wzmianka w świetle niejasnej do końca chronolo-
gii budowy tej świątyni.
Udział w jej wznoszeniu miało zatem przynajmniej trzech hospodarów,
raczej krótko sprawujących swoje rządy. Według Izydora Szaranewicza, auto-
ra jubileuszowej księgi wydanej z okazji 300-lecia Bractwa Stauropigialnego
we Lwowie, Szymon i Jeremiasz zlecili jej wzniesienie Pawłowi Dominici, cze-
go też się podjął od 1591 r., przy wsparciu dotacją króla Zygmunta III - w miej-
sce wcześniejszej cerkwi wybudowanej w połowie XVI w.18 Najprawdopodob-
niej bryła cerkwi była gotowa w 1629 r., o czym świadczy napis dedykacyjny
z tegoż roku wyrażający wdzięczność za jej dokończenie Barnowskiemu19, na-
tomiast opóźnił się akt jej poświęcenia, którego dokonano w 1631 r. (zatem
poza okresem jego rządów, trwających do sierpnia 1629 i ponownie w 1633 r.)
w obecności Piotra Mohyły, brata Mojżesza, ówczesnego wojewody mołdaw-
skiego. Obaj byli synami Szymona Mohyły. Stąd niekiedy można spotkać
w literaturze różne daty ukończenia cerkwi, na ogół 1629 r.20 Piotr Mohyła
prorockimi o charakterze apologetyczno-hymnograficznym, opublikował propozycje zupełnie od-
miennej ich interpretacji. W jego opinii nie były to cytaty mające swoje źródło w Biblii czy hymnach
mariologicznych, lecz patriotyczne wezwania do obrony ojczystej mowy, odzwierciedlające napięcia
XVII w. - W. Hołyńskij, Ikonopiseć błagaw u Boga dlja Rusi dobra, „Proswita”, 8 (240), 2001, s. 8.
1 I. Szaraniewicz, Muzeum Instytutu Stauropigijskiego we Lwowie, „Teka Konserwatorska”
(Lwów) 1892, s. 53-60.
18 J. Hołowaćkij, Jubilejnoe izdanie w pamjat’ 300-l’tnjago osnowanija L’wowskago Stawropi-
gijskago bratstwa, L’wiw 1886, s. 11-16. I. Szaraniewicz wskazał na zachowany przywilej Zyg-
munta III z 1598 r., w którym zgodę na budowę cerkwi we Lwowie otrzymał Jeremiasz Mohyła
- Szaraniewicz 1892, s. 56.
19 Fragment rysunku napisu wraz z herbem Mołdawii: A. Golimas, Un Domnitor...,
il. na wklejce. Napis wotywny wymienia jako „Sywerszitela cerkwi” wojewodę mołdawskiego
„Mirona Bernjawskiego”.
20 B. Janusz, Zabytki mołdawskie we Lwowie, „Wiadomości Konserwatorskie”, 1, (Lwów)
1924, 11, 2, s. 53, 56, 62; W. Karpowycz, Staryj L’wiw. Cerkwy. II. Na terytorii knjażogo goroda,
„Stara Ukraina”, 125, 5, s. 89. W jednym z poprzednich artykułów błędnie podałem r. 1629
59