DOI Artikel:
Kaszubowska, Joanna: Kadyny - wieś idealna cesarza Wilhelma II
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28100#0372
Joanna Kaszubowska
Kadyny - wieś idealna cesarza Wilhelma II
Kadyny to niewielka wieś leżąca na Wysoczyźnie Elbląskiej, na brzegu Zalewu
Wiślanego, oddalona o ok. 20 km od Elbląga i 4 km od Tolkmicka.
Wieś ta pojawiała się w polskiej i obcej (przede wszystkim niemieckiej) lite-
raturze naukowej głównie za sprawą zainteresowania wyrobami manufaktury
majoliki założonej tu przez Wilhelma II. W Polsce pierwszą po wojnie wy-
stawą dawnej majoliki kadyńskiej była zorganizowana na zamku w Malborku
w 1999 r., towarzyszył jej wydany w tym samym roku katalog1 z tekstami Jórna
Barfoda, Barbary Pospiesznej, Ryszarda Formeli i Helmuta Niederhausa.
W czasach PRL powstały dokumentacje konserwatorskie wsi oraz zespo-
łu pałacowego, zespołu klasztornego i parku przypałacowego w Kadynach2,
a wiatach 1989-1990 białe karty obiektów autorstwa Jacka Domino, znajdujące
się obecnie w Urzędzie Konserwatorskim w Elblągu. W 2002 r. wydana została
książka dotycząca dziejów klasztoru kadyńskiego3. Nie można więc stwierdzić,
że Kadyny zostały po obu wojnach światowych zapomniane, jednak nikt nie
podjął tematu samej wsi, przyczyn i źródeł jej powstania. W centrum zaintere-
sowania znajdowała się wytwórnia ceramiki i pałac.
Kadyny są wsią wyraźnie podzieloną na dwie części. Punkt centralny całe-
go założenia stanowi prostokątny płac, usytuowany na osi północ-południe.
Na południe i wschód od placu znajduje się założenie pałacowe wraz z kom-
pleksem stajni i budynków folwarcznych oraz gospodarczych, stanowiące jed-
ną wyraźnie wydzieloną część wsi. Domy robotników oraz budynki, takie jak
szkoła, poczta, karczma i dom starców, tworzą jej drugą część. Stoją one przy
dwóch drogach wychodzących z północno-zachodniego narożnika placu. Jed-
na z nich prowadzi na północ w kierunku Zalewu Wiślanego, stoją przy niej
cztery domy mieszkalne. Druga droga prowadzi na zachód, do Pęklewa, po jej
północnej stronie zgrupowane są budynki służące wszystkim mieszkańcom
wsi, po stronie południowej znajdują się cztery domy mieszkalne. Po zachod-
niej stronie placu stoją dwa zachowane budynki mieszkalne wraz z zabudowa-
niami gospodarczymi, pochodzące jeszcze z XVIII w.
1 Kadyny. Ceramika z Królewskiego Warsztatu Majoliki 1904-1944. Katalog wystawy czer-
wiec-wrzesień 1999, Malbork 1999.
2 B. Lubocka, Kadyny, pow. Elbląg dokumentacja historyczno-ruralistyczna wykonana na zlecenie
Stadniny Koni w Kadynach, 1974-1975; A. Kunicka, Kościół w Kadynach, pow. Elbląski, dokumentacja
opracowana dla PP PKZ Gdańsk, 1958; eadem, Klasztor w Kadynach, pow. Elbląski, dokumentacja wy-
konana do użytku PP PKZ Oddział w Gdańsku, 1958; B. Lubocka, Park przypałacowy w Kadynach, pow.
Elbląg studium historyczno-przestrzenne wykonane na zlecenie Stadniny Koni w Kadynach, 1974-1975.
3 W. Zawadzki, Dzieje klasztoru bernardyńskiego w Kadynach, Olsztyn 2002.
366
Kadyny - wieś idealna cesarza Wilhelma II
Kadyny to niewielka wieś leżąca na Wysoczyźnie Elbląskiej, na brzegu Zalewu
Wiślanego, oddalona o ok. 20 km od Elbląga i 4 km od Tolkmicka.
Wieś ta pojawiała się w polskiej i obcej (przede wszystkim niemieckiej) lite-
raturze naukowej głównie za sprawą zainteresowania wyrobami manufaktury
majoliki założonej tu przez Wilhelma II. W Polsce pierwszą po wojnie wy-
stawą dawnej majoliki kadyńskiej była zorganizowana na zamku w Malborku
w 1999 r., towarzyszył jej wydany w tym samym roku katalog1 z tekstami Jórna
Barfoda, Barbary Pospiesznej, Ryszarda Formeli i Helmuta Niederhausa.
W czasach PRL powstały dokumentacje konserwatorskie wsi oraz zespo-
łu pałacowego, zespołu klasztornego i parku przypałacowego w Kadynach2,
a wiatach 1989-1990 białe karty obiektów autorstwa Jacka Domino, znajdujące
się obecnie w Urzędzie Konserwatorskim w Elblągu. W 2002 r. wydana została
książka dotycząca dziejów klasztoru kadyńskiego3. Nie można więc stwierdzić,
że Kadyny zostały po obu wojnach światowych zapomniane, jednak nikt nie
podjął tematu samej wsi, przyczyn i źródeł jej powstania. W centrum zaintere-
sowania znajdowała się wytwórnia ceramiki i pałac.
Kadyny są wsią wyraźnie podzieloną na dwie części. Punkt centralny całe-
go założenia stanowi prostokątny płac, usytuowany na osi północ-południe.
Na południe i wschód od placu znajduje się założenie pałacowe wraz z kom-
pleksem stajni i budynków folwarcznych oraz gospodarczych, stanowiące jed-
ną wyraźnie wydzieloną część wsi. Domy robotników oraz budynki, takie jak
szkoła, poczta, karczma i dom starców, tworzą jej drugą część. Stoją one przy
dwóch drogach wychodzących z północno-zachodniego narożnika placu. Jed-
na z nich prowadzi na północ w kierunku Zalewu Wiślanego, stoją przy niej
cztery domy mieszkalne. Druga droga prowadzi na zachód, do Pęklewa, po jej
północnej stronie zgrupowane są budynki służące wszystkim mieszkańcom
wsi, po stronie południowej znajdują się cztery domy mieszkalne. Po zachod-
niej stronie placu stoją dwa zachowane budynki mieszkalne wraz z zabudowa-
niami gospodarczymi, pochodzące jeszcze z XVIII w.
1 Kadyny. Ceramika z Królewskiego Warsztatu Majoliki 1904-1944. Katalog wystawy czer-
wiec-wrzesień 1999, Malbork 1999.
2 B. Lubocka, Kadyny, pow. Elbląg dokumentacja historyczno-ruralistyczna wykonana na zlecenie
Stadniny Koni w Kadynach, 1974-1975; A. Kunicka, Kościół w Kadynach, pow. Elbląski, dokumentacja
opracowana dla PP PKZ Gdańsk, 1958; eadem, Klasztor w Kadynach, pow. Elbląski, dokumentacja wy-
konana do użytku PP PKZ Oddział w Gdańsku, 1958; B. Lubocka, Park przypałacowy w Kadynach, pow.
Elbląg studium historyczno-przestrzenne wykonane na zlecenie Stadniny Koni w Kadynach, 1974-1975.
3 W. Zawadzki, Dzieje klasztoru bernardyńskiego w Kadynach, Olsztyn 2002.
366