DOI article:
Purc-Stępniak, Beata: Obrazy wnętrz kościelnych w galerii malarstwa niderlandzkiego Muzeum Narodowego w Gdańsku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.28100#0237
do czynienia z bardzo sugestywnym wnętrzem namalowanym gładko i sub-
telnie (ii. 13). To tu uwidoczniony zostaje wpływ malarzy architektonicznych
z Delft58. Charakterystycznym i typowym dla de Lormea jest sposób obec-
ności w obrazie wpadającego przez witrażowe okna światła i zaznaczania ref-
leksów świetlnych w postaci plamek na posadzce i na ścianach namalowa-
nego wnętrza kościoła. Ten efekt widoczny jest wspaniale w obrazie Kościół
św. Wawrzyńca w Rotterdamie, widok nawy południowej w stronę wschodnią
(1657, dawniej w zbiorach Lorda Belper, Agnew, ok. 1960). Mlecznobiałe filary
modelowane są światłocieniem, a głębia tonów ciemnych zwiększa swą inten-
sywność w tych miejscach, w których dochodzi cień rzucany dodatkowo przez
umieszczone obok sprzęty. Interesującym szczegółem charakterystycznym dla
prac de Lormea była umiejętność uzyskiwania wrażenia ogromu przestrze-
ni świątyni przez silne skontrastowanie planu pierwszego z tłem. Ogromna
nawa otwierająca się na zachód, przytłaczająca swoją wysokością podobnie jak
w obrazie z Wiednia, została zaopatrzona w kilka szczegółów znajdujących się
na planie pierwszym, oddanych z pieczołowitością. Takimi przedmiotami są:
ława z baldachimem umieszczona przy prawej krawędzi obrazu, detale po-
sadzki, przyścienny nagrobek z lewej (il. 11). Natomiast w londyńskim płótnie
sygnowanym datą 1656 takimi akcentami są wolno stojące bariery ogradzają-
ce drugą kaplicę, płyty nagrobne pośrodku i stojąca przy filarze ława (il. 13).
Postacie na tym płótnie zostały namalowane ręką wytrawnego artysty. Był
nim, jak wskazały wcześniejsze badania, Anthonie Palamedesz lub Ludolf de
Jongh (1616-1679), dobrzy malarze scen rodzajowych i portretów59. De Lorme
w najlepszej fazie twórczości zatrudniał do malowania postaci w swoich kom-
pozycjach tych właśnie artystów. Dobrze znane są też jego prace bez sztafażu
figuralnego60. Jak wytłumaczyć odmienność obrazu gdańskiego? Bardzo trud-
no nawet przypisać gdańską pracę de Lorme owi. Ubiory postaci pozwalają
datować obraz najpóźniej na początek lat 40. XVII w.
Zanim w latach 50. XVII w. de Lorme stał się malarzem realistycznych
wnętrz kościelnych, podobnie jak jego nauczyciel Jan vanVucht( 1603-1637),
był odtwórcą wyimaginowanych świątyń. Hans Jantzen, a za nim Walter
Liedtke sądzą, że okres ten trwał od ok. 1630 do 1650 r. Za najwcześniejszy
obraz de Lorme’a przyjmuje się datowany na 1639 r. widok renesansowego
kościoła, w którego wnętrzu pali się świeca. Niektóre detale wystroju artysta
zaczerpnął z Laurenskerk61. Jantzen wymienia również jedną z najwcześ-
niejszych prac de Lormea z 1641 r., ukazującą wnętrze halowego kościoła
58 W. Liedtke, Faith in Perspective: The Dutch Church Interior, „Connoisseur”, 193, 1976,
s. 126-133.
59 Katalog aukcyjny Dorotheum, Alte Meister. Auktion am 4 Marz 1997..., kat. 90.
60 H. Jantzen, op. cit., il. 31, s. 76, 226.
61 London, Bród Gallery, 1959, obraz z kolekcji Countess of Sealfeld, Kinveachy.
Obrazy
wnętrz
kościelnych...
231
telnie (ii. 13). To tu uwidoczniony zostaje wpływ malarzy architektonicznych
z Delft58. Charakterystycznym i typowym dla de Lormea jest sposób obec-
ności w obrazie wpadającego przez witrażowe okna światła i zaznaczania ref-
leksów świetlnych w postaci plamek na posadzce i na ścianach namalowa-
nego wnętrza kościoła. Ten efekt widoczny jest wspaniale w obrazie Kościół
św. Wawrzyńca w Rotterdamie, widok nawy południowej w stronę wschodnią
(1657, dawniej w zbiorach Lorda Belper, Agnew, ok. 1960). Mlecznobiałe filary
modelowane są światłocieniem, a głębia tonów ciemnych zwiększa swą inten-
sywność w tych miejscach, w których dochodzi cień rzucany dodatkowo przez
umieszczone obok sprzęty. Interesującym szczegółem charakterystycznym dla
prac de Lormea była umiejętność uzyskiwania wrażenia ogromu przestrze-
ni świątyni przez silne skontrastowanie planu pierwszego z tłem. Ogromna
nawa otwierająca się na zachód, przytłaczająca swoją wysokością podobnie jak
w obrazie z Wiednia, została zaopatrzona w kilka szczegółów znajdujących się
na planie pierwszym, oddanych z pieczołowitością. Takimi przedmiotami są:
ława z baldachimem umieszczona przy prawej krawędzi obrazu, detale po-
sadzki, przyścienny nagrobek z lewej (il. 11). Natomiast w londyńskim płótnie
sygnowanym datą 1656 takimi akcentami są wolno stojące bariery ogradzają-
ce drugą kaplicę, płyty nagrobne pośrodku i stojąca przy filarze ława (il. 13).
Postacie na tym płótnie zostały namalowane ręką wytrawnego artysty. Był
nim, jak wskazały wcześniejsze badania, Anthonie Palamedesz lub Ludolf de
Jongh (1616-1679), dobrzy malarze scen rodzajowych i portretów59. De Lorme
w najlepszej fazie twórczości zatrudniał do malowania postaci w swoich kom-
pozycjach tych właśnie artystów. Dobrze znane są też jego prace bez sztafażu
figuralnego60. Jak wytłumaczyć odmienność obrazu gdańskiego? Bardzo trud-
no nawet przypisać gdańską pracę de Lorme owi. Ubiory postaci pozwalają
datować obraz najpóźniej na początek lat 40. XVII w.
Zanim w latach 50. XVII w. de Lorme stał się malarzem realistycznych
wnętrz kościelnych, podobnie jak jego nauczyciel Jan vanVucht( 1603-1637),
był odtwórcą wyimaginowanych świątyń. Hans Jantzen, a za nim Walter
Liedtke sądzą, że okres ten trwał od ok. 1630 do 1650 r. Za najwcześniejszy
obraz de Lorme’a przyjmuje się datowany na 1639 r. widok renesansowego
kościoła, w którego wnętrzu pali się świeca. Niektóre detale wystroju artysta
zaczerpnął z Laurenskerk61. Jantzen wymienia również jedną z najwcześ-
niejszych prac de Lormea z 1641 r., ukazującą wnętrze halowego kościoła
58 W. Liedtke, Faith in Perspective: The Dutch Church Interior, „Connoisseur”, 193, 1976,
s. 126-133.
59 Katalog aukcyjny Dorotheum, Alte Meister. Auktion am 4 Marz 1997..., kat. 90.
60 H. Jantzen, op. cit., il. 31, s. 76, 226.
61 London, Bród Gallery, 1959, obraz z kolekcji Countess of Sealfeld, Kinveachy.
Obrazy
wnętrz
kościelnych...
231