DOI article:
Larsson, Lars Olof: Studnia Neptuna na Długim Targu w Gdańsku
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.28102#0015
Wydaje się wszakże, iż propozycja Jacoba Kordesa nie została przez Radę
przyjęta. Nie oznacza to jednak wcale, że projekt urządzenia nowej stud-
ni został odłożony ad acta. Już latem 1606 r. rzeźbiarz i późniejszy architekt
miejski, Abraham van den Blocke, rozpoczął prace nad „fontanną z czarne-
go kamienia” („Fonteine von Schwarzem Stein”, dokument 2 - Carl, s. 162).
To, że chodziło o studnię na Długim Targu, wynika jednoznacznie z dalszych
zapisów źródłowych. Czarny kamień, o którym dowiadujemy się w innym
miejscu, że pochodził z Niderlandów, był zapewne takim samym czarnym
marmurem z Namur, jak ten, którego użyto kilka lat później do wykonania
Studni Neptuna Adriana de Vriesa w zamku Frederiksborg w Danii7.
Abraham van den Blocke, który w tym czasie zajęty był przy dekoracjach
fasady Wielkiej Zbrojowni, rzeźbach ołtarzowych do Kościoła św. Jana i wie-
loma innymi pracacami, mógł dokończyć prace przy Studni Neptuna dopiero
w 1613 r. Czy jednak, jak często się przypuszcza, był on odpowiedzialny za cały
projekt studni, nie wiadomo8. Wolno przyjąć jako pewnik, że już w 1606 r.,
kiedy Abraham van den Blocke rozpoczął swoje prace, istniał całościowy pro-
jekt (tzw. wizerunek - Visierung). Biorąc jednak pod uwagę zwyczajową prak-
tykę, można przypuszczać, że projekt był raczej dziełem jakiegoś malarza, a nie
rzeźbiarza czy kamieniarza. W latach 1592-1596 w Gdańsku przebywał malarz,
który wielokrotnie projektował studnie, Hans Vredeman de Vries (1526-1609).
Już w Artis perspectivae z 1568 r. opublikował on wiele przedstawień fontann,
które są porównywalne z typem, jaki prezentowała gdańska Studnia Neptuna7,
a w jego obrazach wielokrotnie można się natknąć na bogato zdobione studnie,
także przypominające tę gdańską10. Sporządzał także projekty, które pomyśla-
ne były jako projekty realizacyjne. Z informacji Karela van Mandera wynika,
że Vredeman de Vries „zakomponował różne fontanny” dla cesarza Rudol-
fa II w Pradze. Informację tę potwierdza list artysty do cesarza z 1598 r., w któ-
rym wymienia niespłacone jeszcze należności za wykonane prace. Pisze tam:
„Prócz tego zaprojektowałem znowu i pięknie wykonałem siedem różnych
fontann wybudowanych z kamienia bądź drewna”11.
7 Lars-Olof Larsson, Die Brunnen aufSchloss Frederiksborg, [w:] idem, Wege nach Suden...,
s. 146 i n. (pierwodruk „Leids kunsthistorisch Jaarboek” 1984, nr 2, s. 69-84).
8 Cuny pisze, że Abraham van den Blocke otrzymał w 1609 r., jako zadanie „sporządzenie
rysunkowego projektu całej studni wraz z dekoracją rzeźbiarską”, idem, Der Neptunbrunnen...,
s. 31. Powołał się jednak jedynie na własną książkę Danzigs Kunst und Kultur..., s. 81 i n. oraz
ił. 46. Tam jednak mowa tylko o tym, że van den Blocke „z dużym prawdopodobieństwem może
być uważany jedynie za wykonawcę projektu Studni Neptuna”, a ilustracja ukazuje jedynie
widok z opisu miasta Curickego z 1687 r.
9 Hans Vredeman de Vries, Artis perspectivae plurium generum elegantissimae formulae,
multigenis fontibus, nonnullisąue hortulis affabre factis exornatae, Antwerpae 1568.
10 Hans Vredeman de Vries und die Renaissance im Norden (Ausstellungskatalog Weserre-
naissancemuseum Schloss Brake und Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen),
Munchen 2001, nr 49, s. 225 i n.
11 „Fur’s andere habe ich wiederumben sibenerlei fonteine oder springbrunnen, wie sie die-
selben von Stein oder holz gemacht werden kónnen, abgerissen [entworfen] und auf's schónste
Studnia
Neptuna
na Długim
Targu
w Gdańsku
9
przyjęta. Nie oznacza to jednak wcale, że projekt urządzenia nowej stud-
ni został odłożony ad acta. Już latem 1606 r. rzeźbiarz i późniejszy architekt
miejski, Abraham van den Blocke, rozpoczął prace nad „fontanną z czarne-
go kamienia” („Fonteine von Schwarzem Stein”, dokument 2 - Carl, s. 162).
To, że chodziło o studnię na Długim Targu, wynika jednoznacznie z dalszych
zapisów źródłowych. Czarny kamień, o którym dowiadujemy się w innym
miejscu, że pochodził z Niderlandów, był zapewne takim samym czarnym
marmurem z Namur, jak ten, którego użyto kilka lat później do wykonania
Studni Neptuna Adriana de Vriesa w zamku Frederiksborg w Danii7.
Abraham van den Blocke, który w tym czasie zajęty był przy dekoracjach
fasady Wielkiej Zbrojowni, rzeźbach ołtarzowych do Kościoła św. Jana i wie-
loma innymi pracacami, mógł dokończyć prace przy Studni Neptuna dopiero
w 1613 r. Czy jednak, jak często się przypuszcza, był on odpowiedzialny za cały
projekt studni, nie wiadomo8. Wolno przyjąć jako pewnik, że już w 1606 r.,
kiedy Abraham van den Blocke rozpoczął swoje prace, istniał całościowy pro-
jekt (tzw. wizerunek - Visierung). Biorąc jednak pod uwagę zwyczajową prak-
tykę, można przypuszczać, że projekt był raczej dziełem jakiegoś malarza, a nie
rzeźbiarza czy kamieniarza. W latach 1592-1596 w Gdańsku przebywał malarz,
który wielokrotnie projektował studnie, Hans Vredeman de Vries (1526-1609).
Już w Artis perspectivae z 1568 r. opublikował on wiele przedstawień fontann,
które są porównywalne z typem, jaki prezentowała gdańska Studnia Neptuna7,
a w jego obrazach wielokrotnie można się natknąć na bogato zdobione studnie,
także przypominające tę gdańską10. Sporządzał także projekty, które pomyśla-
ne były jako projekty realizacyjne. Z informacji Karela van Mandera wynika,
że Vredeman de Vries „zakomponował różne fontanny” dla cesarza Rudol-
fa II w Pradze. Informację tę potwierdza list artysty do cesarza z 1598 r., w któ-
rym wymienia niespłacone jeszcze należności za wykonane prace. Pisze tam:
„Prócz tego zaprojektowałem znowu i pięknie wykonałem siedem różnych
fontann wybudowanych z kamienia bądź drewna”11.
7 Lars-Olof Larsson, Die Brunnen aufSchloss Frederiksborg, [w:] idem, Wege nach Suden...,
s. 146 i n. (pierwodruk „Leids kunsthistorisch Jaarboek” 1984, nr 2, s. 69-84).
8 Cuny pisze, że Abraham van den Blocke otrzymał w 1609 r., jako zadanie „sporządzenie
rysunkowego projektu całej studni wraz z dekoracją rzeźbiarską”, idem, Der Neptunbrunnen...,
s. 31. Powołał się jednak jedynie na własną książkę Danzigs Kunst und Kultur..., s. 81 i n. oraz
ił. 46. Tam jednak mowa tylko o tym, że van den Blocke „z dużym prawdopodobieństwem może
być uważany jedynie za wykonawcę projektu Studni Neptuna”, a ilustracja ukazuje jedynie
widok z opisu miasta Curickego z 1687 r.
9 Hans Vredeman de Vries, Artis perspectivae plurium generum elegantissimae formulae,
multigenis fontibus, nonnullisąue hortulis affabre factis exornatae, Antwerpae 1568.
10 Hans Vredeman de Vries und die Renaissance im Norden (Ausstellungskatalog Weserre-
naissancemuseum Schloss Brake und Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen),
Munchen 2001, nr 49, s. 225 i n.
11 „Fur’s andere habe ich wiederumben sibenerlei fonteine oder springbrunnen, wie sie die-
selben von Stein oder holz gemacht werden kónnen, abgerissen [entworfen] und auf's schónste
Studnia
Neptuna
na Długim
Targu
w Gdańsku
9