Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (11.2012)

kondygnacje cokołowe wież oraz ich otwory strzelnicze wskazują, że zamek
miał pełnić przede wszystkim funkcję militarną. Niezabudowana przestrzeń
wewnątrz prostokąta wyznaczonego murami obwodowymi mogła służyć jako
schronienie dla żołnierzy najemnych. W przeciwieństwie do akcentowania
walorów wojskowych pomieszczenia reprezentacyjne zamku były niewielkie
i jak się wydaje, niezwykle skromne.

Zamki
graniczne
czy tylko
położone
na granicy?...

II. 10. Bytów, wnętrze wieży flankującej,
fot. Tomasz Torbus, 2005

Budowę zamku w Bytowie należy z całą pewnością umieścić w kontekście
zakrojonej na dużą skalę akcji budowlanej, która była reakcją zakonu na zaost-
rzenie się sytuacji politycznej po litewsko-polskiej unii w Krewie z 1386 r. Poza
wznoszeniem nowych budowli (Ragneta i Bytów) wyposażano starsze zało-
żenia w wieże prochowe - w Golubiu, Brodnicy, Barcianach oraz Wystruciu
(niem. Insterburg, ros. Czerniachowsk). Decydujące były graniczne lokaliza-
cje tych zamków, a w Bytowie fakt, że rezydował w nim jedynie prokurator,
co dawało swobodę skupienia się na obronności założenia, bez planowania
konwentu z jego dokładnie wytyczonym programem pomieszczeń. Jedynie
na północno-wschodnim krańcu Państwa Zakonnego zbudowano jednocześ-
nie konwent w Ragnecie nad Niemnem (niem. Ragnit, ros. Nejman), histo-
ryzującą budowlę, którą można by wręcz datować na około 1300 r. i bardzo
przestarzałą z punktu widzenia techniki militarnej. Czy przejęto tu niemal nie-
wolniczo model domu konwentu? Dlaczego zbudowano nowoczesne założenie
przy stosunkowo pewnej granicy zachodniej i łatwą do zdobycia architektonicz-
ną „skamieniałość” na ciągle zagrożonej granicy wschodniej? Obie budowle
finansowano bezpośrednio z funduszy wielkiego mistrza w Malborku, nie

17