DOI Artikel:
Skibiński, Franciszek: Kilka uwag o Hansie Strakowskim, Simonie Herle i architekurze gdańskiej przełomu XVI i XVII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28181#0130
Franciszek rzeczywistej znajomości tych zagadnień znakomicie ilustrują przykłady Hansa
Skibiński Strakowskiego, mistrza cechu murarzy, kamieniarzy i rzeźbiarzy4, oraz Simo-
na Herlego, należącego do cechu stolarzy i snycerzy5. Pomimo że nazwiska
obydwu mistrzów są dziś dobrze znane, rzeczywisty zakres ich działalności
oraz pozycja, jaką zajmowali w mieście nad Motławą, nie zostały jak dotąd
w pełni wyjaśnione. Nowe ustalenia dotyczące gdańskiej architektury, w tym
szczególnie dokonana przez Arnolda Bartetzkiego krytyczna ocena działalno-
ści Anthonisa van Obberghena, skłaniają do ponownego spojrzenia również
na inne znaczące osoby czynne w Gdańsku w tym czasie, jak właśnie Hans
Strakowski i Simon Herle6. Celem niniejszego przyczynku nie jest ani wyczer-
pujące omówienie działalności obydwu mistrzów, ani tym bardziej rozwiąza-
nie przedstawionych na wstępie bardziej ogólnych zagadnień, które wymagają
przeprowadzenia zakrojonych na szeroką skalę badań nad gdańską architektu-
rą doby nowożytnej. Ma on raczej uzupełnić wiedzę o tych postaciach, a także
w oparciu o te przykłady wskazać dalsze problemy badawcze dotyczące nowo-
żytnej architektury Gdańska. Innymi słowy, jest to głos w dyskusji, która pro-
wadzić ma do powstania nowej, jakże potrzebnej syntezy.
Rozpocznijmy od omówienia informacji źródłowych dotyczących Hansa
Strakowskiego. Jak dotąd nieznane było pochodzenia tego mistrza. Jedynie
Jerzy Stankiewicz przypuszczał, iż były to bliżej nieokreślone Strakowicze bądź
Strachowice, być może położone na Śląsku, sugerując tym samym toponimicz-
ny charakter jego nazwiska7. Informację o pochodzeniu Strakowskiego odna-
leźć można jednak we wpisie do księgi przychodów gdańskiego cechu mura-
rzy, kamieniarzy i rzeźbiarzy, dokonanym w maju 1592 r., potwierdzającym
Lengnich, Ius publicum civitatis Gedanensis, oder Der Stadt Danzig Verfassung und Rechte, hrsg.
von Otto Giinther, Danzig 1900, s. 354-359; Max Foltz, Geschichte der Danziger Stadthaushalt,
Danzig 1912, s. 147-151, a zwłaszcza Bogusław Dybaś, Fortece Rzeczpospolitej. Studium z dzie-
jów budowy fortyfikacji stałych w państwie polsko-litewskim w XVII w., Toruń 1998, s. 170-173,
230-235 i 268-272.
4 Na temat Hansa Strakowskiego por. przede wszystkim: Georg Cuny, Danzigs Kunst Und
Kultur in 16. und 17. Jahrhundert, Frankfurt am Main 1910, s. 50 i n.; Jerzy Stankiewicz, Stra-
kowscy. Fortyfikatorzy, architekci i budowniczowie gdańscy, Gdańsk 1955; Jadwiga Habela,
Strakowski (Strakoffsky, Strackowitz, Strakwitz) Jan (Hans) (ok. 1567-1642), [w:] Słownik bio-
graficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Gdańsk 1997, s. 277-278 oraz Bogusław Dybaś, Stra-
kowski (Strakowitz, Strakoffsky, Strakwitz) Jan (Hans), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 44/2,
z. 181, Kraków 2006, s. 176-177.
5 Na temat Simona Herlego por. przede wszystkim, Krystyna Mellin, Szymon Herle - snycerz
gdański, „Rocznik Gdański” 1966, t. 25, s. 279-292; Zuzanna Prószyńska, Herle (Hoerl)
Simon, [w:] Słownik artystów polskich i w Polsce pracujących, t. 3, Wrocław-Warszawa-Kra-
ków-Gdańsk 1979, s. 52; Arnold Bartetzky, Das Grofie Zeughaus in Danzig. Baugeschichte.
Architekturgeschichtliche Stellung. Reprasentative Funktion, Stuttgart 2000, Bd. 1, Text, s. 80, 88,
98-99, 156 oraz Renata Sulewska, Dłutem wycięte. Snycerstwo północnych ziem Polski w czasach
Zygmunta III Wazy, Warszawa 2004, passim.
6 Bartetzky, Das Grofie Zeughaus..., s. 145-168; idem, Antonis van Obbergen and the Great
Arsenał...
7 Stankiewicz, Strakowscy..., s. 16.
124
Skibiński Strakowskiego, mistrza cechu murarzy, kamieniarzy i rzeźbiarzy4, oraz Simo-
na Herlego, należącego do cechu stolarzy i snycerzy5. Pomimo że nazwiska
obydwu mistrzów są dziś dobrze znane, rzeczywisty zakres ich działalności
oraz pozycja, jaką zajmowali w mieście nad Motławą, nie zostały jak dotąd
w pełni wyjaśnione. Nowe ustalenia dotyczące gdańskiej architektury, w tym
szczególnie dokonana przez Arnolda Bartetzkiego krytyczna ocena działalno-
ści Anthonisa van Obberghena, skłaniają do ponownego spojrzenia również
na inne znaczące osoby czynne w Gdańsku w tym czasie, jak właśnie Hans
Strakowski i Simon Herle6. Celem niniejszego przyczynku nie jest ani wyczer-
pujące omówienie działalności obydwu mistrzów, ani tym bardziej rozwiąza-
nie przedstawionych na wstępie bardziej ogólnych zagadnień, które wymagają
przeprowadzenia zakrojonych na szeroką skalę badań nad gdańską architektu-
rą doby nowożytnej. Ma on raczej uzupełnić wiedzę o tych postaciach, a także
w oparciu o te przykłady wskazać dalsze problemy badawcze dotyczące nowo-
żytnej architektury Gdańska. Innymi słowy, jest to głos w dyskusji, która pro-
wadzić ma do powstania nowej, jakże potrzebnej syntezy.
Rozpocznijmy od omówienia informacji źródłowych dotyczących Hansa
Strakowskiego. Jak dotąd nieznane było pochodzenia tego mistrza. Jedynie
Jerzy Stankiewicz przypuszczał, iż były to bliżej nieokreślone Strakowicze bądź
Strachowice, być może położone na Śląsku, sugerując tym samym toponimicz-
ny charakter jego nazwiska7. Informację o pochodzeniu Strakowskiego odna-
leźć można jednak we wpisie do księgi przychodów gdańskiego cechu mura-
rzy, kamieniarzy i rzeźbiarzy, dokonanym w maju 1592 r., potwierdzającym
Lengnich, Ius publicum civitatis Gedanensis, oder Der Stadt Danzig Verfassung und Rechte, hrsg.
von Otto Giinther, Danzig 1900, s. 354-359; Max Foltz, Geschichte der Danziger Stadthaushalt,
Danzig 1912, s. 147-151, a zwłaszcza Bogusław Dybaś, Fortece Rzeczpospolitej. Studium z dzie-
jów budowy fortyfikacji stałych w państwie polsko-litewskim w XVII w., Toruń 1998, s. 170-173,
230-235 i 268-272.
4 Na temat Hansa Strakowskiego por. przede wszystkim: Georg Cuny, Danzigs Kunst Und
Kultur in 16. und 17. Jahrhundert, Frankfurt am Main 1910, s. 50 i n.; Jerzy Stankiewicz, Stra-
kowscy. Fortyfikatorzy, architekci i budowniczowie gdańscy, Gdańsk 1955; Jadwiga Habela,
Strakowski (Strakoffsky, Strackowitz, Strakwitz) Jan (Hans) (ok. 1567-1642), [w:] Słownik bio-
graficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Gdańsk 1997, s. 277-278 oraz Bogusław Dybaś, Stra-
kowski (Strakowitz, Strakoffsky, Strakwitz) Jan (Hans), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 44/2,
z. 181, Kraków 2006, s. 176-177.
5 Na temat Simona Herlego por. przede wszystkim, Krystyna Mellin, Szymon Herle - snycerz
gdański, „Rocznik Gdański” 1966, t. 25, s. 279-292; Zuzanna Prószyńska, Herle (Hoerl)
Simon, [w:] Słownik artystów polskich i w Polsce pracujących, t. 3, Wrocław-Warszawa-Kra-
ków-Gdańsk 1979, s. 52; Arnold Bartetzky, Das Grofie Zeughaus in Danzig. Baugeschichte.
Architekturgeschichtliche Stellung. Reprasentative Funktion, Stuttgart 2000, Bd. 1, Text, s. 80, 88,
98-99, 156 oraz Renata Sulewska, Dłutem wycięte. Snycerstwo północnych ziem Polski w czasach
Zygmunta III Wazy, Warszawa 2004, passim.
6 Bartetzky, Das Grofie Zeughaus..., s. 145-168; idem, Antonis van Obbergen and the Great
Arsenał...
7 Stankiewicz, Strakowscy..., s. 16.
124