DOI Artikel:
Staręga, Magdalena: Architekt gdański Ernst Schade
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28181#0210
Magdalena Ernst August Schade urodził się 1 lipca 1865 r. w Tylży w Prusach Wschod-
Staręga nich6. Po ukończeniu w 1885 r. w rodzinnym mieście królewskiego gimnazjum
rozpoczął studia w Wyższej Szkole Technicznej w Berlinie. Rok po zakończeniu
nauki, w czerwcu 1891 r. zdał egzaminy na kierownika budowlanego. Służbę
oraz praktyki zawodowe odbył początkowo w Sztrasburgu w Alzacji, a następnie
(ponad dwuipółletnią) w Saarburgu w Lotaryngii. Istotną datą w jego karierze
jest 2 listopada 1895 r., kiedy to zdał drugi egzamin zawodowy na archi-
tekta7. Wkrótce potem rozpoczął służbę urzędniczą we wschodniopruskim
Gumbinnen (obecnie Gusiewie, obwód kaliningradzki), współpracując przy
projektowaniu okolicznych budowli. Po około rocznej karierze urzędniczej
urlopował się ze służby państwowej. W 1897 r. przeniósł się na stałe do Gdań-
ska, w którym pozostał do końca życia. W 1899 r. wystąpił z prośbą o zwolnie-
nie z pruskiej służby państwowej, którą zakończył 5 stycznia8, tym samym
rozpoczynając karierę prywatnego architekta. Głównym powodem, dla któ-
rego Schade przeniósł się do Gdańska, była najprawdopodobniej korzystna
sytuacja na rynku budowlanym, związana z postępującą rozbiórką miejskich
obwałowań. Pojawiła się szansa nie tylko na pozyskiwanie zleceń na projekty
architektoniczne na nowo powstałych działkach, ale także możliwość intratnych
inwestycji w grunty.
Swoją działalność architektoniczną w Gdańsku Schade rozpoczął jeszcze
przed oficjalnym wystąpieniem ze służby państwowej. Już w 1896 r. zaczął pro-
jektowanie jednej z najważniejszych swoich realizacji, czyli zespołu kamienic
przy Targu Drzewnym. Niedługo po tym na zakupionej przez siebie parceli zbu-
dował hotel Deutsches Haus.
Wraz z poważnym zleceniem zaprojektowania nowego gmachu miejskiego
teatru zyskał uznanie i stał się rozpoznawalny w środowisku gdańskim. Szyb-
ko zaangażował się czynnie w życie miasta. W 1905 r. został radnym miej-
skim. Pełnił tę funkcję aż do 1919 r., działając przez większość tego cza-
su u boku nadburmistrza z ramienia Niemieckiej Partii Socjalistycznej,
Heinricha Scholtza9. Po 1920 r. Schade przeszedł na emeryturę i zrezygno-
wał z prowadzenia pracowni architektonicznej. W latach 1920-1923 pełnił
funkcję przysięgłego biegłego sądowego. Zmarł po długiej i ciężkiej chorobie
1 stycznia 1929 r. w wieku 64 lat. Został pochowany najprawdopodobniej
6 Podstawowe dane na temat biografii Schadego udało się ustalić dzięki poszytowi zacho-
wanemu w Geheimes Staatsarchiv Preuńischer Kulturbesitz, zawierającemu jego dane per-
sonalne do momentu osiedlenia się w Gdańsku. Za dostęp do wypisu z poszytu serdecznie
dziękuję prof. Małgorzacie Omilanowskiej, zob. Geheimes Staatsarchiv Preussuscher Kultur-
besitz, I Hauptabteilung, Rep. 93B Ministerium der offentlichen Arbeiten, sygn. 994, Baumei-
ster Ernst Schade.
7„Zentralblatt der Bauverwaltung” 1895, nr 47 (z 23 XI), s. 1.
8„Zentralblatt der Bauverwaltung” 1899, nr 5 (z 21 I), s. 1.
9„Danziger Allgemeine Zeitung” 1929, nr 1 (z 2 I), s. 3, „Danziger Neueste Nachrichten”
1929, nr 4 (z 5 I), s. 7.
204
Staręga nich6. Po ukończeniu w 1885 r. w rodzinnym mieście królewskiego gimnazjum
rozpoczął studia w Wyższej Szkole Technicznej w Berlinie. Rok po zakończeniu
nauki, w czerwcu 1891 r. zdał egzaminy na kierownika budowlanego. Służbę
oraz praktyki zawodowe odbył początkowo w Sztrasburgu w Alzacji, a następnie
(ponad dwuipółletnią) w Saarburgu w Lotaryngii. Istotną datą w jego karierze
jest 2 listopada 1895 r., kiedy to zdał drugi egzamin zawodowy na archi-
tekta7. Wkrótce potem rozpoczął służbę urzędniczą we wschodniopruskim
Gumbinnen (obecnie Gusiewie, obwód kaliningradzki), współpracując przy
projektowaniu okolicznych budowli. Po około rocznej karierze urzędniczej
urlopował się ze służby państwowej. W 1897 r. przeniósł się na stałe do Gdań-
ska, w którym pozostał do końca życia. W 1899 r. wystąpił z prośbą o zwolnie-
nie z pruskiej służby państwowej, którą zakończył 5 stycznia8, tym samym
rozpoczynając karierę prywatnego architekta. Głównym powodem, dla któ-
rego Schade przeniósł się do Gdańska, była najprawdopodobniej korzystna
sytuacja na rynku budowlanym, związana z postępującą rozbiórką miejskich
obwałowań. Pojawiła się szansa nie tylko na pozyskiwanie zleceń na projekty
architektoniczne na nowo powstałych działkach, ale także możliwość intratnych
inwestycji w grunty.
Swoją działalność architektoniczną w Gdańsku Schade rozpoczął jeszcze
przed oficjalnym wystąpieniem ze służby państwowej. Już w 1896 r. zaczął pro-
jektowanie jednej z najważniejszych swoich realizacji, czyli zespołu kamienic
przy Targu Drzewnym. Niedługo po tym na zakupionej przez siebie parceli zbu-
dował hotel Deutsches Haus.
Wraz z poważnym zleceniem zaprojektowania nowego gmachu miejskiego
teatru zyskał uznanie i stał się rozpoznawalny w środowisku gdańskim. Szyb-
ko zaangażował się czynnie w życie miasta. W 1905 r. został radnym miej-
skim. Pełnił tę funkcję aż do 1919 r., działając przez większość tego cza-
su u boku nadburmistrza z ramienia Niemieckiej Partii Socjalistycznej,
Heinricha Scholtza9. Po 1920 r. Schade przeszedł na emeryturę i zrezygno-
wał z prowadzenia pracowni architektonicznej. W latach 1920-1923 pełnił
funkcję przysięgłego biegłego sądowego. Zmarł po długiej i ciężkiej chorobie
1 stycznia 1929 r. w wieku 64 lat. Został pochowany najprawdopodobniej
6 Podstawowe dane na temat biografii Schadego udało się ustalić dzięki poszytowi zacho-
wanemu w Geheimes Staatsarchiv Preuńischer Kulturbesitz, zawierającemu jego dane per-
sonalne do momentu osiedlenia się w Gdańsku. Za dostęp do wypisu z poszytu serdecznie
dziękuję prof. Małgorzacie Omilanowskiej, zob. Geheimes Staatsarchiv Preussuscher Kultur-
besitz, I Hauptabteilung, Rep. 93B Ministerium der offentlichen Arbeiten, sygn. 994, Baumei-
ster Ernst Schade.
7„Zentralblatt der Bauverwaltung” 1895, nr 47 (z 23 XI), s. 1.
8„Zentralblatt der Bauverwaltung” 1899, nr 5 (z 21 I), s. 1.
9„Danziger Allgemeine Zeitung” 1929, nr 1 (z 2 I), s. 3, „Danziger Neueste Nachrichten”
1929, nr 4 (z 5 I), s. 7.
204