DOI Artikel:
Konstantynów, Dariusz: Polsko-łotewskie kontakty artystyczne w latach 30. XX w. Wystawy sztuki polskiej w rydze (1934) i łotewskiej w Warszawie (1936)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28181#0273
prawdziwie Polską - Polskiego pejzażu. Bo to, co niedawno przywiózł p. Treter
ze swoją paczką przyjaciół (imiona i nazwiska ich zupełnie nieznane w Polsce
i nic z wyjątkiem 4-5 malarzy nieznaczące). To zręczny pan, który potrafi przeko-
nać na swoją korzyść ludzi, od których zależy subsydiowanie tego przedsiębior-
stwa. Kompanijka ta, dobrze zgranych przyjaciół, nazywa siebie propagatorami
sztuki polskiej!? A właściwie jest to propaganda niewolniczego naśladownictwa
francuskiej sztuki nowatorskiej, która już od dawna stała się modernistycznym
szablonem i już prawie nikogo nie zachwyca. Słyszałem właśnie, że taką wystawę
pokazał pan Treter w Rydze i podobno ona nikogo nie zachęciła. Bo to pokazuje
się już 25 lat (przynajmniej w Moskwie). A więc pan Treter polskiej sztuki nie
pokazał, chowając ją starannie pod francuskim płaszczem”8.
Tak przez Żukowskiego skrytykowaną wystawę przygotowało kierowane
przez Mieczysława Tretera Towarzystwo Szerzenia Sztuki Polskiej wśród Obcych.
Wcześniej pokazywano ją w Moskwie, a do Rygi przysłano dzięki staraniom
Towarzystwa Zbliżenia Łotewsko-Polskiego. Powołany został komitet hono-
rowy, w którym znaleźli się wysocy urzędnicy państwowi oraz najwybitniejsi
przedstawiciele świata nauki, literatury i sztuki (m.in. rektorzy trzech Akademii
Sztuk Pięknych, Tadeusz Pruszkowski, Wojciech Weiss i Vilhelms Purvitis, oraz
reprezentanci łotewskiego środowiska artystycznego: Janis Kuga, Gederts Eliass,
Ludolf Liberts, Voldemars Tonę, Julijs Madernieks, Romans Suta, Otis Skulme,
Konstanty Ronczewski i Anna Romerowa). Utworzono również komitet wyko-
nawczy złożony m.in. z dyrektora TOSSPO, Tretera, jego zastępcy Władysława
Skoczylasa oraz rektora ryskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Ekspozycja została otwarta 21 stycznia 1934 r. w salach Miejskiego Muze-
um Sztuki. Otwarcie zaszczycił swą obecnością prezydent Łotwy Alberts Kvie-
sis, a także członkowie najwyższych władz państwowych, m.in. premier rządu
Adolfs Blodnieks, przewodniczący parlamentu Pauls Kalninś, minister oświa-
ty Yilis Gulbis, naczelny dowódca sił zbrojnych, generał Martinś Penikis. Przy-
byli także przedstawiciele korpusu dyplomatycznego, nuncjusz papieski
oraz bardzo liczni reprezentanci łotewskiej elity intelektualno-artystycz-
nej. Stronę polską reprezentował Zygmunt Beczkowicz, poseł RP w Rydze,
oraz artyści: Tadeusz Pruszkowski, Ludomir Sleńdziński, Wacław Borow-
ski i Władysław Jarocki, będący komisarzem wystawy (ii. 1-3). Przemówie-
nia wygłosili prezes Towarzystwa Zbliżenia Łotewsko-Polskiego Margers
Skujenieks, poseł Beczkowicz i minister Gulbis. Beczkowicz podkreślał
znaczenie sztuki jako języka najbardziej zrozumiałego w kontaktach mię-
dzynarodowych, łotewski minister oświaty eksponował zaś „duchowy”
wymiar polsko-łotewskiego dialogu, którego przejawem była wystawa pol-
skiej sztuki. Mówił: „Zebraliśmy się dziś, ażeby naocznie przekonać się
o siłach duchowych narodu polskiego, wyrażonych w sztuce współczesnej.
8 Ibidem, k. 7. Żukowski ryskiej wystawy nie widział, a swój sąd o niej oparł zapewne na opinii
mieszkającego w Rydze przyjaciela z czasów moskiewskich, malarza Siergieja Winogradowa.
Polsko-
-łotewskie
kontakty
artystyczne...
267
ze swoją paczką przyjaciół (imiona i nazwiska ich zupełnie nieznane w Polsce
i nic z wyjątkiem 4-5 malarzy nieznaczące). To zręczny pan, który potrafi przeko-
nać na swoją korzyść ludzi, od których zależy subsydiowanie tego przedsiębior-
stwa. Kompanijka ta, dobrze zgranych przyjaciół, nazywa siebie propagatorami
sztuki polskiej!? A właściwie jest to propaganda niewolniczego naśladownictwa
francuskiej sztuki nowatorskiej, która już od dawna stała się modernistycznym
szablonem i już prawie nikogo nie zachwyca. Słyszałem właśnie, że taką wystawę
pokazał pan Treter w Rydze i podobno ona nikogo nie zachęciła. Bo to pokazuje
się już 25 lat (przynajmniej w Moskwie). A więc pan Treter polskiej sztuki nie
pokazał, chowając ją starannie pod francuskim płaszczem”8.
Tak przez Żukowskiego skrytykowaną wystawę przygotowało kierowane
przez Mieczysława Tretera Towarzystwo Szerzenia Sztuki Polskiej wśród Obcych.
Wcześniej pokazywano ją w Moskwie, a do Rygi przysłano dzięki staraniom
Towarzystwa Zbliżenia Łotewsko-Polskiego. Powołany został komitet hono-
rowy, w którym znaleźli się wysocy urzędnicy państwowi oraz najwybitniejsi
przedstawiciele świata nauki, literatury i sztuki (m.in. rektorzy trzech Akademii
Sztuk Pięknych, Tadeusz Pruszkowski, Wojciech Weiss i Vilhelms Purvitis, oraz
reprezentanci łotewskiego środowiska artystycznego: Janis Kuga, Gederts Eliass,
Ludolf Liberts, Voldemars Tonę, Julijs Madernieks, Romans Suta, Otis Skulme,
Konstanty Ronczewski i Anna Romerowa). Utworzono również komitet wyko-
nawczy złożony m.in. z dyrektora TOSSPO, Tretera, jego zastępcy Władysława
Skoczylasa oraz rektora ryskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Ekspozycja została otwarta 21 stycznia 1934 r. w salach Miejskiego Muze-
um Sztuki. Otwarcie zaszczycił swą obecnością prezydent Łotwy Alberts Kvie-
sis, a także członkowie najwyższych władz państwowych, m.in. premier rządu
Adolfs Blodnieks, przewodniczący parlamentu Pauls Kalninś, minister oświa-
ty Yilis Gulbis, naczelny dowódca sił zbrojnych, generał Martinś Penikis. Przy-
byli także przedstawiciele korpusu dyplomatycznego, nuncjusz papieski
oraz bardzo liczni reprezentanci łotewskiej elity intelektualno-artystycz-
nej. Stronę polską reprezentował Zygmunt Beczkowicz, poseł RP w Rydze,
oraz artyści: Tadeusz Pruszkowski, Ludomir Sleńdziński, Wacław Borow-
ski i Władysław Jarocki, będący komisarzem wystawy (ii. 1-3). Przemówie-
nia wygłosili prezes Towarzystwa Zbliżenia Łotewsko-Polskiego Margers
Skujenieks, poseł Beczkowicz i minister Gulbis. Beczkowicz podkreślał
znaczenie sztuki jako języka najbardziej zrozumiałego w kontaktach mię-
dzynarodowych, łotewski minister oświaty eksponował zaś „duchowy”
wymiar polsko-łotewskiego dialogu, którego przejawem była wystawa pol-
skiej sztuki. Mówił: „Zebraliśmy się dziś, ażeby naocznie przekonać się
o siłach duchowych narodu polskiego, wyrażonych w sztuce współczesnej.
8 Ibidem, k. 7. Żukowski ryskiej wystawy nie widział, a swój sąd o niej oparł zapewne na opinii
mieszkającego w Rydze przyjaciela z czasów moskiewskich, malarza Siergieja Winogradowa.
Polsko-
-łotewskie
kontakty
artystyczne...
267