DOI article:
Kriegseisen, Jacek: Addenda do katalogu wystawy Materia światła i ciała. Alabaster w rzeźbie niderlandzkiej XVI i XVII w.
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.28181#0347
Pierwotnie były zapewne spodnimi, konstrukcyjnymi częściami klejnotów,
które mogły służyć do naszywania na strój, a połączone stawały się segmenta-
mi łańcucha-naszyjnika lub dekoracji kapelusza. O biżuteryjnym i jednocześ-
nie montażowym przeznaczeniu elementów świadczy ich środkowy, kwadrato-
wy detal z otworem, dzięki któremu mocowano do nich główną, wypiętrzoną
część klejnotu, na przykład kaszt z oprawionym w niego kamieniem jubiler-
skim. Natomiast liczne mniejsze i symetrycznie rozmieszczone dziurki mogły
być przeznaczone do przytwierdzenia niewielkich detali dekoracyjnych, te
zaś umieszczone skrajnie na osiach, mogły pozwalać na połączenie sztuczek
w łańcuch. Analogie dla tych zabytków znajdziemy w projektach klejnotów,
pochodzących z ostatnich lat XVI w., opublikowanych jako wzorniki przez
Daniela Mignota, Francuza osiadłego w Augsburgu i Abrahama de Bruyna,
Brabantczyka działającego w Kolonii (il. 4).
Jednym z najbardziej znaczących zabytków eksponowanych podczas
wystawy była Śpiąca nimfa, wykonane w 1560 r. wirtuozerskie dzieło działają-
cego w Antwerpii Willema van den Broeckego zwanego Guglielmus Paluda-
nus (1530-1580)21.
Nieoczekiwanym echem tego dzieła uzupełniającym informacje o rzeźbie
jest ceramiczna figura pokryta szkliwem ołowiowym, przedstawiająca Lukre-
cję, znajdująca się w zbiorach The Fitzwilliam Museum w Cambridge22 (il. 5).
Została ona wykonana w latach około 1800-1830 w jednej z licznych wytwórni
działających w StafFordshire (w środkowo-zachodniej Anglii)23. Z kolei w zbio-
rach Victoria & Albert Museum w Londynie znajduje się inny egzemplarz tej
figury (il. 6), o odmiennej malaturze, wykonany zapewne w tej samej wytwórni
według tego samego modelu pochodzącego z lat 1780-179024. Nie ulega wąt-
pliwości, że z kolei wzorem dla modelu, według którego wykonano obie figu-
ry ceramiczne, była prezentowana na wystawie alabastrowa rzeźba, życzliwie
udostępniona przez Rijksmuseum w Amsterdamie, która przez to muzeum
została zakupiona na aukcji Sothebys w Londynie w 1978 r.25 Można założyć,
że figura była na tyle znana i na tyle się podobała, że znalazła odzwierciedle-
nie w ulubionej przez Anglików popularnej ceramicznej galanterii domowej.
21 Rijksmuseum, Amsterdam, nr inw. BK-1979-7, zob. Materia światła i ciała..., s. 176-179,
kat. 1.21, il. (oprać. Frits Scholten).
22 The Fitzwilliam Museum, nr inw. C.925-1928. Na podstawie jest namalowany napis:
LUCRETIA, zob. http://www.fitzmuseum.cam.ac.uk/opacdirect/76392.html (12.11.2012).
23 Wytwórnie te, z których najbardziej znane należały do Josiaha Wedgwooda, produkowały
niezwykle popularne przedmioty, często o naiwnej stylizacji, powstające jako odpowiedź na bie-
żące wydarzenia polityczne, towarzyskie czy literackie, będące dziś poszukiwanymi obiektami
kolekcjonerskimi i osiągają wysokie ceny aukcyjne, por. Richard K. Henrywood, Staffordshire
potters 1781-1900. A comprehensive list assembled from contemporary directories with selected
marks, Woodbridge 2002.
24 Victora & Albert Museum, nr inw. C.184-1910. Wym. wys. 13,7 cm, dł. 29,8 cm, gł. 8,9 cm,
zob. http://collections.vam.ac.uk/item/0149945/figure.
25 Materia światła i ciała..., s. 176-179, kat. 1.21, il. (oprać. Frits Scholten).
Addenda
do katałogu
wystawy...
341
które mogły służyć do naszywania na strój, a połączone stawały się segmenta-
mi łańcucha-naszyjnika lub dekoracji kapelusza. O biżuteryjnym i jednocześ-
nie montażowym przeznaczeniu elementów świadczy ich środkowy, kwadrato-
wy detal z otworem, dzięki któremu mocowano do nich główną, wypiętrzoną
część klejnotu, na przykład kaszt z oprawionym w niego kamieniem jubiler-
skim. Natomiast liczne mniejsze i symetrycznie rozmieszczone dziurki mogły
być przeznaczone do przytwierdzenia niewielkich detali dekoracyjnych, te
zaś umieszczone skrajnie na osiach, mogły pozwalać na połączenie sztuczek
w łańcuch. Analogie dla tych zabytków znajdziemy w projektach klejnotów,
pochodzących z ostatnich lat XVI w., opublikowanych jako wzorniki przez
Daniela Mignota, Francuza osiadłego w Augsburgu i Abrahama de Bruyna,
Brabantczyka działającego w Kolonii (il. 4).
Jednym z najbardziej znaczących zabytków eksponowanych podczas
wystawy była Śpiąca nimfa, wykonane w 1560 r. wirtuozerskie dzieło działają-
cego w Antwerpii Willema van den Broeckego zwanego Guglielmus Paluda-
nus (1530-1580)21.
Nieoczekiwanym echem tego dzieła uzupełniającym informacje o rzeźbie
jest ceramiczna figura pokryta szkliwem ołowiowym, przedstawiająca Lukre-
cję, znajdująca się w zbiorach The Fitzwilliam Museum w Cambridge22 (il. 5).
Została ona wykonana w latach około 1800-1830 w jednej z licznych wytwórni
działających w StafFordshire (w środkowo-zachodniej Anglii)23. Z kolei w zbio-
rach Victoria & Albert Museum w Londynie znajduje się inny egzemplarz tej
figury (il. 6), o odmiennej malaturze, wykonany zapewne w tej samej wytwórni
według tego samego modelu pochodzącego z lat 1780-179024. Nie ulega wąt-
pliwości, że z kolei wzorem dla modelu, według którego wykonano obie figu-
ry ceramiczne, była prezentowana na wystawie alabastrowa rzeźba, życzliwie
udostępniona przez Rijksmuseum w Amsterdamie, która przez to muzeum
została zakupiona na aukcji Sothebys w Londynie w 1978 r.25 Można założyć,
że figura była na tyle znana i na tyle się podobała, że znalazła odzwierciedle-
nie w ulubionej przez Anglików popularnej ceramicznej galanterii domowej.
21 Rijksmuseum, Amsterdam, nr inw. BK-1979-7, zob. Materia światła i ciała..., s. 176-179,
kat. 1.21, il. (oprać. Frits Scholten).
22 The Fitzwilliam Museum, nr inw. C.925-1928. Na podstawie jest namalowany napis:
LUCRETIA, zob. http://www.fitzmuseum.cam.ac.uk/opacdirect/76392.html (12.11.2012).
23 Wytwórnie te, z których najbardziej znane należały do Josiaha Wedgwooda, produkowały
niezwykle popularne przedmioty, często o naiwnej stylizacji, powstające jako odpowiedź na bie-
żące wydarzenia polityczne, towarzyskie czy literackie, będące dziś poszukiwanymi obiektami
kolekcjonerskimi i osiągają wysokie ceny aukcyjne, por. Richard K. Henrywood, Staffordshire
potters 1781-1900. A comprehensive list assembled from contemporary directories with selected
marks, Woodbridge 2002.
24 Victora & Albert Museum, nr inw. C.184-1910. Wym. wys. 13,7 cm, dł. 29,8 cm, gł. 8,9 cm,
zob. http://collections.vam.ac.uk/item/0149945/figure.
25 Materia światła i ciała..., s. 176-179, kat. 1.21, il. (oprać. Frits Scholten).
Addenda
do katałogu
wystawy...
341