DOI Artikel:
Kriegseisen, Jacek: Addenda do katalogu wystawy Materia światła i ciała. Alabaster w rzeźbie niderlandzkiej XVI i XVII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28181#0355
Z pewnością pewną ciekawostką jest, że szkatułka została wymieniona przez
obecnego właściciela jako strata wojenna (s/c!)41.
Relief przedstawiający Ucieczkę do Egiptu (wykonany w 1682 r.42) w kata-
logu został określony jako dzieło niezidentyfikowanego rzeźbiarza, który
w prawym dolnym narożniku zabytku, na przedstawieniu kamienia leżące-
go wśród traw, wgłębnie sygnował dzieło inicjałami HB i datą 1682 (obec-
nie z częściowo tylko widoczną cyfrą 8 i niezachowaną cyfrą 2). Wydaje się
jednak, że sygnatura mogła zostać błędnie odczytana już przez właścicieli
kolekcji waplewskiej43. Można ją bowiem odczytać jako majuskułowy, liga-
turowy monogram składający się z liter IHB (ił. 13), gdzie litera I jest wpi-
sana w literę H. Przed uszkodzeniem tego fragmentu rzeźby44, jak wynika
z opublikowanego przez Andrzeja Bukowskiego fragmentu listu Adama Lwa
Sierakowskiego do Ignacego Józefa Kraszewskiego, sygnatura była uzupeł-
niona określeniem „junior”45. Rzeźba była eksponowana we wnętrzach pała-
cu waplewskiego, co potwierdza ikonografia. Lewa i prawa część obiektu jest
częściowo widoczna na fotografiach z 1896 i sprzed 1939 r. przedstawiają-
cych wnętrze tzw. Sali Gdańskiej pałacu waplewskiego46.
W poszukiwaniach autora rzeźby jej italianizujący charakter i sygnatura IHB
naprowadzają nas na Johanna Heinricha Bóhmego starszego (1636-1680)47
41 Czesława Betlejewska, Straty wojenne w zbiorach mebli Muzeum Miejskiego i Muzeum
Rzemiosł Artystycznych [Stadt- und Kunstgewerbemuseum] w Gdańsku, [w:] Straty wojenne
Muzeum Miejskiego i Muzeum Rzemiosł Artystycznych w Gdańsku, t. 2, Straty w dziedzinie rze-
miosła artystycznego: meble, bursztyny, metale, Gdańsk 2005, s. 26, kat. 89.
42 Muzeum w Kwidzynie, Oddział Muzeum Zamkowego w Malborku, nr inw. MK-S-069;
zob. Materia światła i ciała..., s. 318-321, kat. II.9, ił. (oprać. Łukasz Stawski).
43 List z 30. 03. 1880 r.: „(...) kupiliśmy śliczną skulpturę z białego marmuru, ucieczkę
do Egiptu; kazaliśmy oprawić w rodzaj ołtarzyka z czarnego marmuru; rzeźba śliczna z roku
1682 HB junior. Przyszlę Wam z tej rzeźby fotografię, jak przyszłą z Poznania. Rzeźba nad-
zwyczaj wypukła, sama Matka Boska cała występuje i Pan Jezus na kolanach w całości. Z dyk-
cjonarzy nie można dojść rzeźbiarza. (...)” - zob. Andrzej Bukowski, Waplewo. Zapomniana
placówka kultury polskiej na Pomorzu Nadwiślańskim, Wrocław 1989, s. 150.
44 Fragmenty zabytków z sygnaturami są zawsze częściami niezwykle „wrażliwymi” i waż-
nymi dla określenia (potwierdzenia lub zanegowania) ich autorstwa i pochodzenia. Podczas
ostatniej konserwacji zabytku w 2011 r. w Pracowni Konserwatorskiej Muzeum Zamku w Mal-
borku uzupełniono uszkodzony fragment rzeźby z sygnaturą. W efekcie tego obecnie można
odnieść wrażenie, że autor dzieła zaniechał odkucia jej dalszej części.
45 Andrzej Bukowski, Waplewo..., s. 150.
46 Archiwum Państwowe w Krakowie, Archiwum Potockich z Krzeszowic, sygn. AKPot.
3410/44 (fotografia z 1896 r.). Za informację o niej dziękuję Panu Maciejowi Kraińskiemu.
Por. Andrzej Bukowski, Waplewo..., s. 151, ił. 70 (fotografia sprzed 1939 r.).
47 Sigfried Asche, Bóhme(e), Johann Heinrich der Altere, [w:] Neue Deutsche Biographie, edy-
cja elektroniczna, zob. http://www.deutsche-biographie.de/pndl35552125.html (02.12.2011);
Sigfried Asche, Drei Bildhauerfamilien an der Elbę. Acht Meister des siebzehnten Jahrhunderts
und ihre Werke in Sachsen, Bóhmen und Brandenburg, Wien 1961, s. 49-79, 149-157, 181-191;
Frauke Hinneburg, Bóhme, Johann Heinrich, d.A., [w:] Allgemeines Kiinstlerlexikon. Die Bilden-
den Kunstler aller Zeiten und Yólker, Bd. 12, Munchen 1996, s. 151-152.
Addenda
do katalogu
wystawy...
349
obecnego właściciela jako strata wojenna (s/c!)41.
Relief przedstawiający Ucieczkę do Egiptu (wykonany w 1682 r.42) w kata-
logu został określony jako dzieło niezidentyfikowanego rzeźbiarza, który
w prawym dolnym narożniku zabytku, na przedstawieniu kamienia leżące-
go wśród traw, wgłębnie sygnował dzieło inicjałami HB i datą 1682 (obec-
nie z częściowo tylko widoczną cyfrą 8 i niezachowaną cyfrą 2). Wydaje się
jednak, że sygnatura mogła zostać błędnie odczytana już przez właścicieli
kolekcji waplewskiej43. Można ją bowiem odczytać jako majuskułowy, liga-
turowy monogram składający się z liter IHB (ił. 13), gdzie litera I jest wpi-
sana w literę H. Przed uszkodzeniem tego fragmentu rzeźby44, jak wynika
z opublikowanego przez Andrzeja Bukowskiego fragmentu listu Adama Lwa
Sierakowskiego do Ignacego Józefa Kraszewskiego, sygnatura była uzupeł-
niona określeniem „junior”45. Rzeźba była eksponowana we wnętrzach pała-
cu waplewskiego, co potwierdza ikonografia. Lewa i prawa część obiektu jest
częściowo widoczna na fotografiach z 1896 i sprzed 1939 r. przedstawiają-
cych wnętrze tzw. Sali Gdańskiej pałacu waplewskiego46.
W poszukiwaniach autora rzeźby jej italianizujący charakter i sygnatura IHB
naprowadzają nas na Johanna Heinricha Bóhmego starszego (1636-1680)47
41 Czesława Betlejewska, Straty wojenne w zbiorach mebli Muzeum Miejskiego i Muzeum
Rzemiosł Artystycznych [Stadt- und Kunstgewerbemuseum] w Gdańsku, [w:] Straty wojenne
Muzeum Miejskiego i Muzeum Rzemiosł Artystycznych w Gdańsku, t. 2, Straty w dziedzinie rze-
miosła artystycznego: meble, bursztyny, metale, Gdańsk 2005, s. 26, kat. 89.
42 Muzeum w Kwidzynie, Oddział Muzeum Zamkowego w Malborku, nr inw. MK-S-069;
zob. Materia światła i ciała..., s. 318-321, kat. II.9, ił. (oprać. Łukasz Stawski).
43 List z 30. 03. 1880 r.: „(...) kupiliśmy śliczną skulpturę z białego marmuru, ucieczkę
do Egiptu; kazaliśmy oprawić w rodzaj ołtarzyka z czarnego marmuru; rzeźba śliczna z roku
1682 HB junior. Przyszlę Wam z tej rzeźby fotografię, jak przyszłą z Poznania. Rzeźba nad-
zwyczaj wypukła, sama Matka Boska cała występuje i Pan Jezus na kolanach w całości. Z dyk-
cjonarzy nie można dojść rzeźbiarza. (...)” - zob. Andrzej Bukowski, Waplewo. Zapomniana
placówka kultury polskiej na Pomorzu Nadwiślańskim, Wrocław 1989, s. 150.
44 Fragmenty zabytków z sygnaturami są zawsze częściami niezwykle „wrażliwymi” i waż-
nymi dla określenia (potwierdzenia lub zanegowania) ich autorstwa i pochodzenia. Podczas
ostatniej konserwacji zabytku w 2011 r. w Pracowni Konserwatorskiej Muzeum Zamku w Mal-
borku uzupełniono uszkodzony fragment rzeźby z sygnaturą. W efekcie tego obecnie można
odnieść wrażenie, że autor dzieła zaniechał odkucia jej dalszej części.
45 Andrzej Bukowski, Waplewo..., s. 150.
46 Archiwum Państwowe w Krakowie, Archiwum Potockich z Krzeszowic, sygn. AKPot.
3410/44 (fotografia z 1896 r.). Za informację o niej dziękuję Panu Maciejowi Kraińskiemu.
Por. Andrzej Bukowski, Waplewo..., s. 151, ił. 70 (fotografia sprzed 1939 r.).
47 Sigfried Asche, Bóhme(e), Johann Heinrich der Altere, [w:] Neue Deutsche Biographie, edy-
cja elektroniczna, zob. http://www.deutsche-biographie.de/pndl35552125.html (02.12.2011);
Sigfried Asche, Drei Bildhauerfamilien an der Elbę. Acht Meister des siebzehnten Jahrhunderts
und ihre Werke in Sachsen, Bóhmen und Brandenburg, Wien 1961, s. 49-79, 149-157, 181-191;
Frauke Hinneburg, Bóhme, Johann Heinrich, d.A., [w:] Allgemeines Kiinstlerlexikon. Die Bilden-
den Kunstler aller Zeiten und Yólker, Bd. 12, Munchen 1996, s. 151-152.
Addenda
do katalogu
wystawy...
349