DOI article:
Kosik-Śladecka, Magdalena: Kilka uwag o programie ikonograficznym gotyckiego witraża włocławskiego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27407#0163
MATERIAŁY
159
niepełna liczba zachowanych kwater oraz łiczne konserwacje, jakie w przeszłości miały
miejsce, mogły przyczynić się do zmian w pierwotnym układzie poszczególnych pół
witrażowych".
Witraż włocławski składa się z trzech pasów pionowych, obejmujących po siedem
medalionów w kwaterach, oraz ze zwieńczenia. Medałiony kołiste ujęte są podwójnym
ornamentem: wewnętrznym - perełkowym, i zewnętrznym - złożonym z perełek i mo-
tywu esownic. Tła wokół medalionów są dwojakiego rodzaju: w strefach bocznych
mają charakter geometryczny (romby z czteroiistnymi rozetami), w pasie środkowym
wprowadzono ornament roślinny (winorośl).
Pas środkowy zawiera sceny z Nowego Testamentu, ułożone w porządku chronolo-
gicznym: od dzieciństwa Chrystusa aż po scenę chrztu; łewy, genealogiczny, przedsta-
wia przodków Najświętszej Maryi Panny, prawy, profetyczny - proroków. Kwatery
wieńczące składają się na Deesis: w pasie środkowym w trójlistnym zwieńczeniu znaj-
duje się głowa Chrystusa, w pasie łewym - Matka Boska, w prawym - Jan Chrzciciel.
Z pasa środkowego zachowało się siedem pół (czytając od dołu): Ofiarowanie w
świątyni (fig. 1), Ucieczka do Egiptu, Powałenie bożków egipskich, Rzeź niewiniątek,
Powrót do Egiptu, Chrzest w Jordanie (fig.2); w pasie łewym - pary postaci z imiona-
mi na banderolach: Izaak i Abraham (fig. 3), Dawid i Salomon (fig. 4), Salatiel i
Roboam, Józef i Joram, Jonatan i Ozajasz, Zorobabel i Jakub, Eleazar i Sadok. W pasie
prawym - w medałionach analogicznie skomponowane pary postaci: Mojżesz i Jonasz
(fig. 5), Enoch i Ełiasz, Daniel i Izajasz, Jeremiasz i Ezechieł, Zachariasz i Baałam,
Jozue i Małachiasz.
Całość zachowanych kwater pod względem treści przywodzi nam na myśł Bibłię
pauperum (Biblia ubogich)'". Biblia pauperum składa się z typologicznych grup obra-
zów, przy czym do każdego przedstawienia nowotestamentowego faktu zbawienia (anty-
typ) każdorazowo należą dwie sceny starotestamentowe (typy) i cztery obrazy
proroków. Celem tego typologicznego przedstawienia było ukazanie starotestamento-
wych osób i wydarzeń jako zapowiedzi przyszłych i bardziej doskonałych faktów
nowotestamentowych". Najstarsze zachowane rękopisy Biblii pauperum pochodzą z
XIV w.Ich redakcja iłustracyjna obejmuje 34 grupy obrazowe, ukazujące wyraźny
" Kolejne konserwacje przeprowadzono w latach: 1920-1928 - zrekonstruowano głowę Chry-
stusa z pola wieńczącego witraż (zob. W. Domasłowski, E. Kwiatkowski,
J. Łukaszewicz, Dokumentacja prac konserwatorskie/; 24 kwater witraży z katedry we
Wacławka, Toruń 1986, s. 2); 1956-1957 - skomponowano kwaterę Wniebowzięcia NMP według
projektu E. Kwiatkowskiego (zob. W. Domasłowski, E. Kwiatkowski, L. To r-
w i r t, Prc&ietny konserwacji witraży. Teka kott^erwafar^ka, Warszawa 1956, s. 117-147); 1986-
-1987 (zob. Domasłowski, Kwiatkowski, Łukaszewicz, dz. cyt., s. 3-9,
il. 1-48).
Bi/dia pattpertttn - typologiczne dzieło średniowiecza, które powstało prawdopodobnie w
Ł poł. XIII w. w środowisku benedyktyńskim na obszarze południowych Niemiec; zob. na ten
temat: G. S c h m i d t, Bi/dia paMperam, [w:] Lexikon der cBrist/icden /konograp/de, t. 1, red.
E. Kirschbaum, Rom-Freiburg 1968, szp. 293-298.
" Tamże, szp. 296.
'2 G. S c h m i d t, Die Artttett&il'eit! dej A7V, Graz 1959, s. 153-163. Wymienia m.in. nastę-
pujące rękopisy: St. Florian (St. Florian, Stifsbibliothek cod. 111, 207) - z 1310 r.; Paris (Paris,
159
niepełna liczba zachowanych kwater oraz łiczne konserwacje, jakie w przeszłości miały
miejsce, mogły przyczynić się do zmian w pierwotnym układzie poszczególnych pół
witrażowych".
Witraż włocławski składa się z trzech pasów pionowych, obejmujących po siedem
medalionów w kwaterach, oraz ze zwieńczenia. Medałiony kołiste ujęte są podwójnym
ornamentem: wewnętrznym - perełkowym, i zewnętrznym - złożonym z perełek i mo-
tywu esownic. Tła wokół medalionów są dwojakiego rodzaju: w strefach bocznych
mają charakter geometryczny (romby z czteroiistnymi rozetami), w pasie środkowym
wprowadzono ornament roślinny (winorośl).
Pas środkowy zawiera sceny z Nowego Testamentu, ułożone w porządku chronolo-
gicznym: od dzieciństwa Chrystusa aż po scenę chrztu; łewy, genealogiczny, przedsta-
wia przodków Najświętszej Maryi Panny, prawy, profetyczny - proroków. Kwatery
wieńczące składają się na Deesis: w pasie środkowym w trójlistnym zwieńczeniu znaj-
duje się głowa Chrystusa, w pasie łewym - Matka Boska, w prawym - Jan Chrzciciel.
Z pasa środkowego zachowało się siedem pół (czytając od dołu): Ofiarowanie w
świątyni (fig. 1), Ucieczka do Egiptu, Powałenie bożków egipskich, Rzeź niewiniątek,
Powrót do Egiptu, Chrzest w Jordanie (fig.2); w pasie łewym - pary postaci z imiona-
mi na banderolach: Izaak i Abraham (fig. 3), Dawid i Salomon (fig. 4), Salatiel i
Roboam, Józef i Joram, Jonatan i Ozajasz, Zorobabel i Jakub, Eleazar i Sadok. W pasie
prawym - w medałionach analogicznie skomponowane pary postaci: Mojżesz i Jonasz
(fig. 5), Enoch i Ełiasz, Daniel i Izajasz, Jeremiasz i Ezechieł, Zachariasz i Baałam,
Jozue i Małachiasz.
Całość zachowanych kwater pod względem treści przywodzi nam na myśł Bibłię
pauperum (Biblia ubogich)'". Biblia pauperum składa się z typologicznych grup obra-
zów, przy czym do każdego przedstawienia nowotestamentowego faktu zbawienia (anty-
typ) każdorazowo należą dwie sceny starotestamentowe (typy) i cztery obrazy
proroków. Celem tego typologicznego przedstawienia było ukazanie starotestamento-
wych osób i wydarzeń jako zapowiedzi przyszłych i bardziej doskonałych faktów
nowotestamentowych". Najstarsze zachowane rękopisy Biblii pauperum pochodzą z
XIV w.Ich redakcja iłustracyjna obejmuje 34 grupy obrazowe, ukazujące wyraźny
" Kolejne konserwacje przeprowadzono w latach: 1920-1928 - zrekonstruowano głowę Chry-
stusa z pola wieńczącego witraż (zob. W. Domasłowski, E. Kwiatkowski,
J. Łukaszewicz, Dokumentacja prac konserwatorskie/; 24 kwater witraży z katedry we
Wacławka, Toruń 1986, s. 2); 1956-1957 - skomponowano kwaterę Wniebowzięcia NMP według
projektu E. Kwiatkowskiego (zob. W. Domasłowski, E. Kwiatkowski, L. To r-
w i r t, Prc&ietny konserwacji witraży. Teka kott^erwafar^ka, Warszawa 1956, s. 117-147); 1986-
-1987 (zob. Domasłowski, Kwiatkowski, Łukaszewicz, dz. cyt., s. 3-9,
il. 1-48).
Bi/dia pattpertttn - typologiczne dzieło średniowiecza, które powstało prawdopodobnie w
Ł poł. XIII w. w środowisku benedyktyńskim na obszarze południowych Niemiec; zob. na ten
temat: G. S c h m i d t, Bi/dia paMperam, [w:] Lexikon der cBrist/icden /konograp/de, t. 1, red.
E. Kirschbaum, Rom-Freiburg 1968, szp. 293-298.
" Tamże, szp. 296.
'2 G. S c h m i d t, Die Artttett&il'eit! dej A7V, Graz 1959, s. 153-163. Wymienia m.in. nastę-
pujące rękopisy: St. Florian (St. Florian, Stifsbibliothek cod. 111, 207) - z 1310 r.; Paris (Paris,