DOI article:
Kossowska, Irena: Goya czy Grottger: dwa cykle o wojnie$nElektronische Ressource
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27558#0072
70
IRENA KOSSOWSKA
przekazują wrażenia nie tyle bezstronnego obserwatora, co przerażonego
bezmiarem cierpienia świadka walk i represji. Nieregularne zakomponowanie
Desastres wraz z syntetyzującą stylistyką rycin sprawiają, że cykl nie jest
odbierany jako wojenna kronika czy reportaż, lecz jako „parafraza” na temat
wojny, oddająca kwintesencję ludzkich przeżyć w obliczu masowej zbrodni.
Stężona ekspresja dopełniających się obrazów współtworzy symboliczną,
ponadczasową wymowę dzieła, odnoszącą się zarówno do hiszpańskiej wojny
z Napoleonem, jak i do każdej wojny pojmowanej jako totalny kataklizm.
Luźny sposób uporządkowania rycin ma także głębsze epistemologiczne zna-
czenie: daje świadectwo poznawczym ograniczeniom nowoczesnego człowie-
ka, który na podstawie cząstkowych, efemerycznych doświadczeń nie może
opisać otaczającej rzeczywistości w sposób kompletny i wyczerpujący.
Strukturę Desastres tworzą trzy części tematyczne: pierwsza obrazuje
okrucieństwa i prześladowania lat wojny 1808-1814, druga poświęcona jest
okresowi głodu w Madrycie w latach 1811-1812, ostatnia, zatytułowana Cap-
richos enfdticos, odnosi się do czasów restauracji rządów Ferdynanda VII.
Mimo stylistycznej niejednorodności obrazowego ciągu, wynikającej z wy-
mieszania rycin pochodzących z trzech faz realizacji cyklu, każdą z części
cechuje odmienna poetyka13. Z naturalistyczną deformacją realiów w części
pierwszej kontrastuje metaforyczna interpretacja politycznej rzeczywistości
w części końcowej. Część środkową, pełniącą funkcję łącznika, odróżnia od
dynamicznej i dramatycznej początkowej partii cyklu żałobno-elegijny nastrój.
Zastosowaną przez Goyę formułę narracji uzmysłowi omówienie kilku
wybranych motywów tematycznych.
Cykl otwiera obraz o charakterze prologu, zatytułowany Smutne przeczucia
tego, co ma nastąpić (Tristes presentimientos de lo gue ha de acontecer).
13 Wyraźnią odmienność stylistyki, ekspresji i wymowy trzeciej części cyklu tłumaczy
fakt, iż koncepcja Caprichos enfdticos była późniejsza od idei przedstawienia epizodów wojny
i głodu, organicznie z nią nie związana i uwarunkowana odmienną sytuacją polityczną; por.
A. V a 1 1 e n t i n, Goya. Les Desastres de la guerre, Paris 1955; N. Glendinning,
El asno cargado der reliquias en los „Desastres de la guerra de Goya”, „Archivo Espafiol de
Arte”, 1962, nr 35, s. 221-230; tenże, Goya and Arriaza’s „Profecia del Pirineo”, „Jour-
nal of the Warburg and Courtauld Institutes”, 1963, nr 26, s. 363-366; tenże, A Solution
to the Enigma of Goya’s Emphatic Caprices. Nos 65-80 of the „Disastres of War”, „Apollo”,
1978, nr 107, s. 186-191; E. S a y r e, The Late „Caprichos” of Goya, Cambridge 1971;
t a Ż, The Changing Image: Prints by Francisco Goya, kat. wyst., Boston 1974; G. L e v i -
tine, Goya, les emblemes et la revanche de „L’ane portant des reliques”, „Gazette des
Beaux Arts”, 1979, nr 93, s. 173-178; Goya. Das Zeitalter der Revolutionen. 1789-1830, kat.
wyst., Hamburg 1980.
IRENA KOSSOWSKA
przekazują wrażenia nie tyle bezstronnego obserwatora, co przerażonego
bezmiarem cierpienia świadka walk i represji. Nieregularne zakomponowanie
Desastres wraz z syntetyzującą stylistyką rycin sprawiają, że cykl nie jest
odbierany jako wojenna kronika czy reportaż, lecz jako „parafraza” na temat
wojny, oddająca kwintesencję ludzkich przeżyć w obliczu masowej zbrodni.
Stężona ekspresja dopełniających się obrazów współtworzy symboliczną,
ponadczasową wymowę dzieła, odnoszącą się zarówno do hiszpańskiej wojny
z Napoleonem, jak i do każdej wojny pojmowanej jako totalny kataklizm.
Luźny sposób uporządkowania rycin ma także głębsze epistemologiczne zna-
czenie: daje świadectwo poznawczym ograniczeniom nowoczesnego człowie-
ka, który na podstawie cząstkowych, efemerycznych doświadczeń nie może
opisać otaczającej rzeczywistości w sposób kompletny i wyczerpujący.
Strukturę Desastres tworzą trzy części tematyczne: pierwsza obrazuje
okrucieństwa i prześladowania lat wojny 1808-1814, druga poświęcona jest
okresowi głodu w Madrycie w latach 1811-1812, ostatnia, zatytułowana Cap-
richos enfdticos, odnosi się do czasów restauracji rządów Ferdynanda VII.
Mimo stylistycznej niejednorodności obrazowego ciągu, wynikającej z wy-
mieszania rycin pochodzących z trzech faz realizacji cyklu, każdą z części
cechuje odmienna poetyka13. Z naturalistyczną deformacją realiów w części
pierwszej kontrastuje metaforyczna interpretacja politycznej rzeczywistości
w części końcowej. Część środkową, pełniącą funkcję łącznika, odróżnia od
dynamicznej i dramatycznej początkowej partii cyklu żałobno-elegijny nastrój.
Zastosowaną przez Goyę formułę narracji uzmysłowi omówienie kilku
wybranych motywów tematycznych.
Cykl otwiera obraz o charakterze prologu, zatytułowany Smutne przeczucia
tego, co ma nastąpić (Tristes presentimientos de lo gue ha de acontecer).
13 Wyraźnią odmienność stylistyki, ekspresji i wymowy trzeciej części cyklu tłumaczy
fakt, iż koncepcja Caprichos enfdticos była późniejsza od idei przedstawienia epizodów wojny
i głodu, organicznie z nią nie związana i uwarunkowana odmienną sytuacją polityczną; por.
A. V a 1 1 e n t i n, Goya. Les Desastres de la guerre, Paris 1955; N. Glendinning,
El asno cargado der reliquias en los „Desastres de la guerra de Goya”, „Archivo Espafiol de
Arte”, 1962, nr 35, s. 221-230; tenże, Goya and Arriaza’s „Profecia del Pirineo”, „Jour-
nal of the Warburg and Courtauld Institutes”, 1963, nr 26, s. 363-366; tenże, A Solution
to the Enigma of Goya’s Emphatic Caprices. Nos 65-80 of the „Disastres of War”, „Apollo”,
1978, nr 107, s. 186-191; E. S a y r e, The Late „Caprichos” of Goya, Cambridge 1971;
t a Ż, The Changing Image: Prints by Francisco Goya, kat. wyst., Boston 1974; G. L e v i -
tine, Goya, les emblemes et la revanche de „L’ane portant des reliques”, „Gazette des
Beaux Arts”, 1979, nr 93, s. 173-178; Goya. Das Zeitalter der Revolutionen. 1789-1830, kat.
wyst., Hamburg 1980.