DOI article:
Kossowska, Irena: Goya czy Grottger: dwa cykle o wojnie$nElektronische Ressource
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27558#0087
GOYA CZY GROTTGER. DWA CYKLE O WOJNIE
85
Odrębną pozycję w strukturze Wojny zajmuje Kometa. Przedstawionej tu
idyllicznej scenerii i rodzinnemu ciepłu malowniczej grupy w parku zostanie
w dalszych ogniwach cyklu przeciwstawiony chaos wojennej gehenny, de-
strukcja ustalonego ładu życia i moralności. Motyw złowróżbnej komety
sprawia, iż scena ta pełni rolę introdukcji; poprzez swą kontrastowość podno-
si ona treściową zwartość sekwencji ośmiu epizodów ilustrujących temat
„wojny”. Aprioryczność koncepcji literackiej względem kształtu plastycznego
dzieła sprawiła, iż nad formalną niespójnością tej części cyklu dominuje jej
tematyczna dwudzielność. Dramatyczny wymiar wojny, który egzemplifikują
sceny poboru do wojska (Losowanie rekruta), rozstania z rodziną (Pożegna-
nie), ucieczki z płonącego miasta (Pożoga) oraz tułaczki i głodu (Głód),
Grottger przeciwstawił złu moralnemu, jakie rodzi wojna, przejawiającemu się
w zdradzie (Zdrada i kara), grabieży (Ludzie czy szakale?), zabijaniu bez-
bronnych (Już tylko nędza) i profanacji świątyń (Świętokradztwo). Zderzenie
wątku cierpienia ofiar wojny z wątkiem jej deprawującego oddziaływania
wyjaśniają słowa artysty: „Nad Wojną długo i długo rozpamiętując, przyszed-
łem do konkluzji, że obrazy, które wykończyłem i już zaprojektowałem, są
tylko pierwszą częścią Wojny, a nie skończonym - wyczerpanym objektem.
Zupełnie niechcący się to stało, że w szeregu niniejszym, wystawię tylko
jedną, ujemną stronę wojny, tj.: Wojnę jako straszny i przerażający smutek.
A przez to jeszcze wszystkiego nie powiedziałem, bo Wojna jest także demo-
ralizacją”19.
Epizody obrazujące poszczególne aspekty wojny uporządkowane są w ra-
mach obu części cyklu na zasadzie sukcesywnej kumulacji i nasilania się
nieszczęść. Narrację cyklu organizuje zasada narastającego napięcia psychicz-
nego i emocjonalnej kulminacji w ostatnim ogniwie. „Pierwsza część Wojny
stanowiła jedną w sobie całość - a myśl w niej przeprowadzona nie będzie
się w środku kulminowała, ale stopniowo za każdym pojedynczym obrazem
potęgowała, tak aby w ostatnim dopiero doszła do szczytu”20.
Stworzenie nadrzędnej ramy kompozycyjnej powoduje, iż poszczególne
ogniwa cyklu interpretowane są w kontekście całości dzieła, dzięki czemu
wzbogacają swoje treści. Podporządkowanie sekwencji scen symetrycznej,
zrytmizowanej strukturze monumentalizuje dzieło, wzmacnia jego patetyczny
ton. Całościowa kompozycja Wojny modyfikuje epicką narrację jej epizodów,
19 Tamże, s. 434.
20 Tamże, s. 438.
85
Odrębną pozycję w strukturze Wojny zajmuje Kometa. Przedstawionej tu
idyllicznej scenerii i rodzinnemu ciepłu malowniczej grupy w parku zostanie
w dalszych ogniwach cyklu przeciwstawiony chaos wojennej gehenny, de-
strukcja ustalonego ładu życia i moralności. Motyw złowróżbnej komety
sprawia, iż scena ta pełni rolę introdukcji; poprzez swą kontrastowość podno-
si ona treściową zwartość sekwencji ośmiu epizodów ilustrujących temat
„wojny”. Aprioryczność koncepcji literackiej względem kształtu plastycznego
dzieła sprawiła, iż nad formalną niespójnością tej części cyklu dominuje jej
tematyczna dwudzielność. Dramatyczny wymiar wojny, który egzemplifikują
sceny poboru do wojska (Losowanie rekruta), rozstania z rodziną (Pożegna-
nie), ucieczki z płonącego miasta (Pożoga) oraz tułaczki i głodu (Głód),
Grottger przeciwstawił złu moralnemu, jakie rodzi wojna, przejawiającemu się
w zdradzie (Zdrada i kara), grabieży (Ludzie czy szakale?), zabijaniu bez-
bronnych (Już tylko nędza) i profanacji świątyń (Świętokradztwo). Zderzenie
wątku cierpienia ofiar wojny z wątkiem jej deprawującego oddziaływania
wyjaśniają słowa artysty: „Nad Wojną długo i długo rozpamiętując, przyszed-
łem do konkluzji, że obrazy, które wykończyłem i już zaprojektowałem, są
tylko pierwszą częścią Wojny, a nie skończonym - wyczerpanym objektem.
Zupełnie niechcący się to stało, że w szeregu niniejszym, wystawię tylko
jedną, ujemną stronę wojny, tj.: Wojnę jako straszny i przerażający smutek.
A przez to jeszcze wszystkiego nie powiedziałem, bo Wojna jest także demo-
ralizacją”19.
Epizody obrazujące poszczególne aspekty wojny uporządkowane są w ra-
mach obu części cyklu na zasadzie sukcesywnej kumulacji i nasilania się
nieszczęść. Narrację cyklu organizuje zasada narastającego napięcia psychicz-
nego i emocjonalnej kulminacji w ostatnim ogniwie. „Pierwsza część Wojny
stanowiła jedną w sobie całość - a myśl w niej przeprowadzona nie będzie
się w środku kulminowała, ale stopniowo za każdym pojedynczym obrazem
potęgowała, tak aby w ostatnim dopiero doszła do szczytu”20.
Stworzenie nadrzędnej ramy kompozycyjnej powoduje, iż poszczególne
ogniwa cyklu interpretowane są w kontekście całości dzieła, dzięki czemu
wzbogacają swoje treści. Podporządkowanie sekwencji scen symetrycznej,
zrytmizowanej strukturze monumentalizuje dzieło, wzmacnia jego patetyczny
ton. Całościowa kompozycja Wojny modyfikuje epicką narrację jej epizodów,
19 Tamże, s. 434.
20 Tamże, s. 438.