DOI Artikel:
Kossowska, Irena: Goya czy Grottger: dwa cykle o wojnie$nElektronische Ressource
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27558#0088
86
IRENA KOSSOWSKA
wydobywa metaforyczny, poetycki wymiar cyklu, uwypukla uniwersalizm
przesłania. W tej dwoistości czy dwupoziomowości narracji znajduje wyraz
dążenie do zespolenia ilustracyjnego aspektu dzieła z jego symboliczną wy-
mową, wymiaru „epickiego” z „lirycznym”. Należy jednak zgodzić się z Fe-
liksem Jasieńskim, iż Grottgerowi nie udało się uzyskać pełnej harmonii.
Syntezę osiągnął Goya. Choć cykl Los Desastres de la guerra nie stanowi
zwartej, jednorodnej całości, choć rozpada się na części, siła wyrazu fragmen-
tarycznie ujętych epizodów, natarczywość powracających obrazów, lapidar-
ność opisu form i sytuacji oraz olbrzymie napięcie emocjonalne sprawiają, iż
wymowa dzieła pokonuje granice historii, by stać się ponadczasowym oskar-
żeniem ludzkości o zbrodnie zagrażające jej istnieniu.
Niemniej postawione przez krytyków początków naszego stulecia pytanie
„Goya czy Grottger?” i wynikający z niego dylemat artystycznej wyższości
Desastres lub Wojny dziś już nikogo nie nurtuje. Analiza obu cyklów po-
twierdza natomiast intuicje Jasieńskiego i Broniewskiego co do zasadniczo
różniących się sposobów kształtowania wizji wojny przez Goyę i Grottgera.
Przeciwstawienie gwałtownych w swej ekspresji, przebiegających w nieregu-
larnych sekwencjach obrazów Desastres drobiazgowej opisowości i zwartej
kompozycji Wojny jest dla dzisiejszego badacza znaczące z innych powodów.
Podkreśla ono bowiem, iż odmienne koncepcje artystyczne Goi i Grottgera
i odmienne środki wyrazu miały służyć osiągnięciu tego samego celu: ukaza-
niu koszmaru wojny zarówno w jego szczegółowych, historycznych realiach,
jak i w wymiarze uniwersalnym, pełnemu uzmysłowieniu totalnie wyniszcza-
jącej natury wojny.
GOYA OR GROTTGER.
TWO CYCLES DEVOTED TO WAR
Summary
The genious of Francisco Goya fascinated critics and inspired artists representing different
attitudes and approaches, belonging to different movements and currents, impressionists as well
as symbolists and expressionists. In Polish artistic circles at the turn of the 19th century it was
Stanisław Przybyszewski, whose imagination Goya’s art influenced the most. Nevertheless, it
was another outstanding Polish art collector and critic, Feliks Manggha Jasieński, who managed
IRENA KOSSOWSKA
wydobywa metaforyczny, poetycki wymiar cyklu, uwypukla uniwersalizm
przesłania. W tej dwoistości czy dwupoziomowości narracji znajduje wyraz
dążenie do zespolenia ilustracyjnego aspektu dzieła z jego symboliczną wy-
mową, wymiaru „epickiego” z „lirycznym”. Należy jednak zgodzić się z Fe-
liksem Jasieńskim, iż Grottgerowi nie udało się uzyskać pełnej harmonii.
Syntezę osiągnął Goya. Choć cykl Los Desastres de la guerra nie stanowi
zwartej, jednorodnej całości, choć rozpada się na części, siła wyrazu fragmen-
tarycznie ujętych epizodów, natarczywość powracających obrazów, lapidar-
ność opisu form i sytuacji oraz olbrzymie napięcie emocjonalne sprawiają, iż
wymowa dzieła pokonuje granice historii, by stać się ponadczasowym oskar-
żeniem ludzkości o zbrodnie zagrażające jej istnieniu.
Niemniej postawione przez krytyków początków naszego stulecia pytanie
„Goya czy Grottger?” i wynikający z niego dylemat artystycznej wyższości
Desastres lub Wojny dziś już nikogo nie nurtuje. Analiza obu cyklów po-
twierdza natomiast intuicje Jasieńskiego i Broniewskiego co do zasadniczo
różniących się sposobów kształtowania wizji wojny przez Goyę i Grottgera.
Przeciwstawienie gwałtownych w swej ekspresji, przebiegających w nieregu-
larnych sekwencjach obrazów Desastres drobiazgowej opisowości i zwartej
kompozycji Wojny jest dla dzisiejszego badacza znaczące z innych powodów.
Podkreśla ono bowiem, iż odmienne koncepcje artystyczne Goi i Grottgera
i odmienne środki wyrazu miały służyć osiągnięciu tego samego celu: ukaza-
niu koszmaru wojny zarówno w jego szczegółowych, historycznych realiach,
jak i w wymiarze uniwersalnym, pełnemu uzmysłowieniu totalnie wyniszcza-
jącej natury wojny.
GOYA OR GROTTGER.
TWO CYCLES DEVOTED TO WAR
Summary
The genious of Francisco Goya fascinated critics and inspired artists representing different
attitudes and approaches, belonging to different movements and currents, impressionists as well
as symbolists and expressionists. In Polish artistic circles at the turn of the 19th century it was
Stanisław Przybyszewski, whose imagination Goya’s art influenced the most. Nevertheless, it
was another outstanding Polish art collector and critic, Feliks Manggha Jasieński, who managed