DOI Artikel:
Baranowa, Anna: Wagner, Gesamtkunstwerk i moderniści: w kręgu utopii języka uniwersalnego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27558#0091
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XLVI, zeszyt 4 - 1998
ANNA BARANOWA
Kraków
WAGNER, GESAMTKUNSTWERK I MODERNIŚCI
W KRĘGU UTOPII JĘZYKA UNIWERSALNEGO
Dawniej mędrzec był filozofem, poetą, muzykiem. Roz-
dzieliwszy się, talenty te uległy degeneracji: sfera filozofii
zacieśniła się; poezji zabrakło idei; śpiewom siły i energii;
mądrość zaś pozbawiona tych narzędzi nie potrafi już ocza-
rowywać ludzi z taką samą skutecznością. Jeden wielki
muzyk i jeden wielki poeta liryczny naprawiliby całe zło.
Oto więc kariera do wypełnienia. Niechże objawi się
ten geniusz, który ustanowi prawdziwą tragedię, prawdziwą
komedię w teatrze lirycznym!
D. Diderot, Troisieme entretien avec Dorval, 1757.
Dlaczego Wagnerowi nie udał się Gesamtkunstwerk? Czy na pewno się nie
udał? Zacznijmy od początku.
Gesamtkunstwerk to - wedle znawcy przedmiotu Stefana Jarocińskiego -
„totalne dzieło angażujące wszystkie sztuki pod egidą muzyki na usługi eks-
presji uczuciowej, która by, apelując głównie do emocjonalnej natury odbior-
cy, zawładnęła nim tak dalece, aby poczuł się on zespolony z innymi jedną
ideą i jedną wiarą”1.
Sam termin łączony jest z Wagnerem2, koncepcja jednak ma metrykę
1 S. Jarociński, Totalne dzieło sztuki (Wagner i Nietzsche), [w:] tenże. Ideo-
logie romantyczne, Kraków 1979, s. 52.
2 Powszechnie przyjmuje się, że pojęcie to pochodzi od Wagnera (por. H. S z e e -
mann, „Vorbereitungen", [w:] Der Hang zum Gesamtkunstwerk. Europaische Utopień seit
1800. [Kat. Wystawy Zurich-Dusseldorf-Wien 1983], Aarau und Frankfurt am Main 1983,
s. 16-17). Niemniej ostatnie ustalenia wykazują, iż używane ono było już na początku
XIX w. w kręgu Schellinga, np. przez estetyka Georga Antona Asta, autora Handbuch der
Aesthetik, Leipzig 1805 (por. H. J. Bauer, Richard Wagner Lexikon, Bergisch Gladbach
Tom XLVI, zeszyt 4 - 1998
ANNA BARANOWA
Kraków
WAGNER, GESAMTKUNSTWERK I MODERNIŚCI
W KRĘGU UTOPII JĘZYKA UNIWERSALNEGO
Dawniej mędrzec był filozofem, poetą, muzykiem. Roz-
dzieliwszy się, talenty te uległy degeneracji: sfera filozofii
zacieśniła się; poezji zabrakło idei; śpiewom siły i energii;
mądrość zaś pozbawiona tych narzędzi nie potrafi już ocza-
rowywać ludzi z taką samą skutecznością. Jeden wielki
muzyk i jeden wielki poeta liryczny naprawiliby całe zło.
Oto więc kariera do wypełnienia. Niechże objawi się
ten geniusz, który ustanowi prawdziwą tragedię, prawdziwą
komedię w teatrze lirycznym!
D. Diderot, Troisieme entretien avec Dorval, 1757.
Dlaczego Wagnerowi nie udał się Gesamtkunstwerk? Czy na pewno się nie
udał? Zacznijmy od początku.
Gesamtkunstwerk to - wedle znawcy przedmiotu Stefana Jarocińskiego -
„totalne dzieło angażujące wszystkie sztuki pod egidą muzyki na usługi eks-
presji uczuciowej, która by, apelując głównie do emocjonalnej natury odbior-
cy, zawładnęła nim tak dalece, aby poczuł się on zespolony z innymi jedną
ideą i jedną wiarą”1.
Sam termin łączony jest z Wagnerem2, koncepcja jednak ma metrykę
1 S. Jarociński, Totalne dzieło sztuki (Wagner i Nietzsche), [w:] tenże. Ideo-
logie romantyczne, Kraków 1979, s. 52.
2 Powszechnie przyjmuje się, że pojęcie to pochodzi od Wagnera (por. H. S z e e -
mann, „Vorbereitungen", [w:] Der Hang zum Gesamtkunstwerk. Europaische Utopień seit
1800. [Kat. Wystawy Zurich-Dusseldorf-Wien 1983], Aarau und Frankfurt am Main 1983,
s. 16-17). Niemniej ostatnie ustalenia wykazują, iż używane ono było już na początku
XIX w. w kręgu Schellinga, np. przez estetyka Georga Antona Asta, autora Handbuch der
Aesthetik, Leipzig 1805 (por. H. J. Bauer, Richard Wagner Lexikon, Bergisch Gladbach