DOI Artikel:
Kudelska, Dorota: W Kazimierzu o miejscach rzeczywistych i wyobrażonych
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27562#0331
W KAZIMIERZU O MIEJSCACH RZECZYWISTYCH I WYOBRAŻONYCH
329
artystycznej. Po chronologicznie najdalsze, bo antyczne tematy sięgnęli Danuta Sos-
nowska i Jarosław Krawczyk.
Sosnowska przedstawiła sposoby funkcjonowania mitu tebańskiego w literatu-
rze XX w.
Jarosław Krawczyk barwnie opisał obraz Cesarstwa Rzymskiego w czasach jego
upadku i prześladowania chrześcijan, jaki wyłania się z polskich dziewiętnastowiecz-
nych powieści historycznych, z których najbardziej znaną jest oczywiście Quo vadis.
Przy wszystkich różnicach obrazów wykreowanych przez Henryka Sienkiewicza,
Józefa Ignacego Kraszewskiego czy Teodora Jeske Choińskiego zmierzch antyku jawi
się niezmiennie jako słusznie i nieuchronnie skazany na całkowitą zagładę. Żadne
osiągnięcia jego kultury i cywilizacji nie zasługują na dobre wspomnienie - Cesar-
stwo Rzymskie występuje bowiem w naszej prozie (aż do powieści Teodora Parnic-
kiego) jako synonim imperialnego aparatu represji, czyli synonim imperium rosyj-
skiego. Ta swoista paralelność układu sił między słowiańskimi niewolnikami i chrze-
ścijanami a Rzymem oraz między społeczeństwem polskim a Rosją pozwalała mieć
w XIX w. nadzieję na nieuchronny upadek zaborcy.
Małgorzata Urszula Mazurczak wprowadziła słuchaczy w świat obrazów Joachima
Patinira rozważając zmiany w charakterystyce przestrzeni symbolicznej wielokrotnie
podejmowanego przez artystę tematu Ucieczki do Egiptu. Znalazł on najpełniejszy
kształt w szczegółowo analizowanym obrazie Odpoczynek w drodze do Egiptu, które-
go kompozycja niewątpliwie związana jest z renesansowymi wpływami włoskimi, ale
- co podkreślała autorka referatu - nie mniejszy wpływ na ikonografię i symbolikę
przedstawienia miało intelektualne dziedzictwo renesansu północnej Europy (od
protestanckiej myśli Marcina Lutra, przez Erazma z Rotterdamu, aż po formy devotio
moderna).
O topografii symboliczno-religijnej pejzaży, choć w odniesieniu do późniejszej
epoki, mówił także Wojciech Bałus. Na licznych przykładach obrazów z motywem
krzyża w twórczości Caspara Davida Friedricha wykazał, iż zasadniczym ich przeka-
zem nie jest jedynie prezentacja dających się geograficznie wskazać malowniczych
miejsc widokowych, ale treści religijno-egzystencjalne.
Pojawiający się zazwyczaj w tym typie pejzażu człowiek o kulach, dochodzący
do samotnie stojącego w naturalnej przestrzeni krzyża (w odróżnieniu od także częs-
tego u Friedricha motywu ruin kościoła), znalazłszy się na granicy cienia zdaje się
kontemplować sens swojej ziemskiej wędrówki, której początkiem i końcem jest
tajemnica symbolu chrześcijaństwa. Bałus podkreślił związek tego sposobu myślenia
z centralną rolą krzyża w protestanckiej teologii i znaczeniem, jakie malarz przypisy-
wał najbardziej znanemu przedstawieniu z tej serii - deczyńskiemu Krzyżowi w gó-
rach przeznaczonemu przezeń ostatecznie do umieszczenia w ołtarzu.
Interesujący wątek symbolicznej sztuki XIX w., przeczący obiegowym przekona-
niom o sprzeczności między postępem wiedzy naukowej a rozbudzaniem wrażliwości,
wyobraźni artysty, podjęła w swym wystąpieniu Irena Kossowska. Analiza Noirs
Odilona Redona pozwoliła stwierdzić, jak niezwykle inspirujące było dla tego twórcy
światów z pozoru absolutnie fantastycznych zetknięcie się z mikroskopowym obra-
zem wnętrza kropli wody czy regularne uczęszczanie na wykłady i pokazy prezentu-
jące ówczesne osiągnięcia osseologii. Groteskowość, hybrydyczność łączą się w wy-
obraźni autora Noirs z biologiczną, wręcz fizjologiczną fizycznością, dając efekt
329
artystycznej. Po chronologicznie najdalsze, bo antyczne tematy sięgnęli Danuta Sos-
nowska i Jarosław Krawczyk.
Sosnowska przedstawiła sposoby funkcjonowania mitu tebańskiego w literatu-
rze XX w.
Jarosław Krawczyk barwnie opisał obraz Cesarstwa Rzymskiego w czasach jego
upadku i prześladowania chrześcijan, jaki wyłania się z polskich dziewiętnastowiecz-
nych powieści historycznych, z których najbardziej znaną jest oczywiście Quo vadis.
Przy wszystkich różnicach obrazów wykreowanych przez Henryka Sienkiewicza,
Józefa Ignacego Kraszewskiego czy Teodora Jeske Choińskiego zmierzch antyku jawi
się niezmiennie jako słusznie i nieuchronnie skazany na całkowitą zagładę. Żadne
osiągnięcia jego kultury i cywilizacji nie zasługują na dobre wspomnienie - Cesar-
stwo Rzymskie występuje bowiem w naszej prozie (aż do powieści Teodora Parnic-
kiego) jako synonim imperialnego aparatu represji, czyli synonim imperium rosyj-
skiego. Ta swoista paralelność układu sił między słowiańskimi niewolnikami i chrze-
ścijanami a Rzymem oraz między społeczeństwem polskim a Rosją pozwalała mieć
w XIX w. nadzieję na nieuchronny upadek zaborcy.
Małgorzata Urszula Mazurczak wprowadziła słuchaczy w świat obrazów Joachima
Patinira rozważając zmiany w charakterystyce przestrzeni symbolicznej wielokrotnie
podejmowanego przez artystę tematu Ucieczki do Egiptu. Znalazł on najpełniejszy
kształt w szczegółowo analizowanym obrazie Odpoczynek w drodze do Egiptu, które-
go kompozycja niewątpliwie związana jest z renesansowymi wpływami włoskimi, ale
- co podkreślała autorka referatu - nie mniejszy wpływ na ikonografię i symbolikę
przedstawienia miało intelektualne dziedzictwo renesansu północnej Europy (od
protestanckiej myśli Marcina Lutra, przez Erazma z Rotterdamu, aż po formy devotio
moderna).
O topografii symboliczno-religijnej pejzaży, choć w odniesieniu do późniejszej
epoki, mówił także Wojciech Bałus. Na licznych przykładach obrazów z motywem
krzyża w twórczości Caspara Davida Friedricha wykazał, iż zasadniczym ich przeka-
zem nie jest jedynie prezentacja dających się geograficznie wskazać malowniczych
miejsc widokowych, ale treści religijno-egzystencjalne.
Pojawiający się zazwyczaj w tym typie pejzażu człowiek o kulach, dochodzący
do samotnie stojącego w naturalnej przestrzeni krzyża (w odróżnieniu od także częs-
tego u Friedricha motywu ruin kościoła), znalazłszy się na granicy cienia zdaje się
kontemplować sens swojej ziemskiej wędrówki, której początkiem i końcem jest
tajemnica symbolu chrześcijaństwa. Bałus podkreślił związek tego sposobu myślenia
z centralną rolą krzyża w protestanckiej teologii i znaczeniem, jakie malarz przypisy-
wał najbardziej znanemu przedstawieniu z tej serii - deczyńskiemu Krzyżowi w gó-
rach przeznaczonemu przezeń ostatecznie do umieszczenia w ołtarzu.
Interesujący wątek symbolicznej sztuki XIX w., przeczący obiegowym przekona-
niom o sprzeczności między postępem wiedzy naukowej a rozbudzaniem wrażliwości,
wyobraźni artysty, podjęła w swym wystąpieniu Irena Kossowska. Analiza Noirs
Odilona Redona pozwoliła stwierdzić, jak niezwykle inspirujące było dla tego twórcy
światów z pozoru absolutnie fantastycznych zetknięcie się z mikroskopowym obra-
zem wnętrza kropli wody czy regularne uczęszczanie na wykłady i pokazy prezentu-
jące ówczesne osiągnięcia osseologii. Groteskowość, hybrydyczność łączą się w wy-
obraźni autora Noirs z biologiczną, wręcz fizjologiczną fizycznością, dając efekt