DOI issue:
II. Z dziejów malarstwa
DOI article:Mroczko, Teresa: Geneza ikonografii Apokalipsy wrocławskiej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13395#0056
GENEZA IKONOGRAFII APOKALIPSY WROCŁAWSKIEJ
49
3. Ruodolfus i św. Błażej. Komentaż Haimona 4. Heldricus i św. Błażej. Komentarz Haimona do
do Apokalipsy, rkps z Oksfordu (fol. VI v°) Ezechiela, rkps z Paryża (fol. 2)
By kind permission of the Bodleian Library, Oxford
jących w głębokiej przeszłości łączyć typy pierwszy i trzeci: hiszpański i starogalijski, nie wyklucza
możliwości istnienia wspólnego archetypu dla ikonografii Apokalipsy. Pewne przesłanki dla szukania
owego wspólnego archetypu zawiera stwierdzenie C. Nordenfalka6, iż cykl ilustracji w Apokalipsach
z Cambrai i Trewiru, który dotarł na kontynent za pośrednictwem insularnych pracowni anglo-wło-
skich, wywodzi się bez wątpienia z Włoch.
Przytoczone opinie wysuwają więc nie sformułowany zresztą w pełni postulat rekonstrukcji cyklu
pierwotnego, który musiał się narodzić w epoce starochrześcijańskiej, a który dopiero w okresie wcze-
snego średniowiecza wystąpił w trzech zasadniczych i różniących się wyraźnie wersjach, zdefiniowanych
przez Neussa jako trzy odrębne typy.
Celem niniejszej pracy nie jest jednakże rekonstrukcja owego cyklu pierwotnego, lecz udowodnie-
nie, że dwie iluminowane Apokalipsy: z Cambrai i Trewiru, reprezentujące wyodrębniony przez Neussa
typ trzeci — starogalijski, wbrew opinii tego badacza nie pozostały bez wpływu na późniejszy rozwój
ilustracji Apokalipsy.
Trzeba tu dodać, że poszukiwanie idealnego, czystego typu w ilummacjach licznych Apokalips
z epoki późnego średniowiecza byłoby może pewną przesadą. Wobec rozwoju miniatorstwa, ułatwio-
nych kontaktów i wzajemnego przenikania się różnorodnych środowisk — możliwości wzajemnego
krzyżowania się wpływów i form oddziaływania były tu bez porównania większe niż w epoce wczesno-
średniowiecznej, która wspomniane już zasadnicze trzy typy utrwaliła.
Problem ten występuje z całą wyrazistością w ocmiesieniu do bardzo obszernego zespołu tak zwa-
nych Apokalips anglo-francuskich, których bujny rozkwit i ogromne rozpowszechnienie przypada na
wiek XIII i XIV. Geneza ikonografii Apokalips anglo-francuskich nie została dotychczas w pebii wy-
jaśniona, choć Neuss próbował wywieść je z typu włoskiego, a Freyhan częściowo uzależniał od Liber
Floridus7. Mimo to Apokalipsy angło-francuskie kilkakrotnie dzielone były na grupy zarówno w zależ-
6 C. Nordenfalk, L'Enluminure, [w:] Le Haut Moyen Age du IVe- au XIIe- siècle, Genève 1957, s. 140.
7 W. Neuss, Die ikonographische Wurzeln von Diirers Apokalypse, [w:] Volkstum und Kulturpolitik, Bine Satnmlung von
Aufsâtzen gewidmet Georg Schuster, Koln 1932, s. 189—190; R. Freyhan, Joachism and the English Apocalypse, „Journal of the
Warburg and Courtauld Institutes", t. 18, 1955, s. 218.
4 — Rocznik Historii Sztuki
49
3. Ruodolfus i św. Błażej. Komentaż Haimona 4. Heldricus i św. Błażej. Komentarz Haimona do
do Apokalipsy, rkps z Oksfordu (fol. VI v°) Ezechiela, rkps z Paryża (fol. 2)
By kind permission of the Bodleian Library, Oxford
jących w głębokiej przeszłości łączyć typy pierwszy i trzeci: hiszpański i starogalijski, nie wyklucza
możliwości istnienia wspólnego archetypu dla ikonografii Apokalipsy. Pewne przesłanki dla szukania
owego wspólnego archetypu zawiera stwierdzenie C. Nordenfalka6, iż cykl ilustracji w Apokalipsach
z Cambrai i Trewiru, który dotarł na kontynent za pośrednictwem insularnych pracowni anglo-wło-
skich, wywodzi się bez wątpienia z Włoch.
Przytoczone opinie wysuwają więc nie sformułowany zresztą w pełni postulat rekonstrukcji cyklu
pierwotnego, który musiał się narodzić w epoce starochrześcijańskiej, a który dopiero w okresie wcze-
snego średniowiecza wystąpił w trzech zasadniczych i różniących się wyraźnie wersjach, zdefiniowanych
przez Neussa jako trzy odrębne typy.
Celem niniejszej pracy nie jest jednakże rekonstrukcja owego cyklu pierwotnego, lecz udowodnie-
nie, że dwie iluminowane Apokalipsy: z Cambrai i Trewiru, reprezentujące wyodrębniony przez Neussa
typ trzeci — starogalijski, wbrew opinii tego badacza nie pozostały bez wpływu na późniejszy rozwój
ilustracji Apokalipsy.
Trzeba tu dodać, że poszukiwanie idealnego, czystego typu w ilummacjach licznych Apokalips
z epoki późnego średniowiecza byłoby może pewną przesadą. Wobec rozwoju miniatorstwa, ułatwio-
nych kontaktów i wzajemnego przenikania się różnorodnych środowisk — możliwości wzajemnego
krzyżowania się wpływów i form oddziaływania były tu bez porównania większe niż w epoce wczesno-
średniowiecznej, która wspomniane już zasadnicze trzy typy utrwaliła.
Problem ten występuje z całą wyrazistością w ocmiesieniu do bardzo obszernego zespołu tak zwa-
nych Apokalips anglo-francuskich, których bujny rozkwit i ogromne rozpowszechnienie przypada na
wiek XIII i XIV. Geneza ikonografii Apokalips anglo-francuskich nie została dotychczas w pebii wy-
jaśniona, choć Neuss próbował wywieść je z typu włoskiego, a Freyhan częściowo uzależniał od Liber
Floridus7. Mimo to Apokalipsy angło-francuskie kilkakrotnie dzielone były na grupy zarówno w zależ-
6 C. Nordenfalk, L'Enluminure, [w:] Le Haut Moyen Age du IVe- au XIIe- siècle, Genève 1957, s. 140.
7 W. Neuss, Die ikonographische Wurzeln von Diirers Apokalypse, [w:] Volkstum und Kulturpolitik, Bine Satnmlung von
Aufsâtzen gewidmet Georg Schuster, Koln 1932, s. 189—190; R. Freyhan, Joachism and the English Apocalypse, „Journal of the
Warburg and Courtauld Institutes", t. 18, 1955, s. 218.
4 — Rocznik Historii Sztuki