DOI Heft:
II. Z dziejów malarstwa
DOI Artikel:Wolff-Łozińska, Barbara: Malowany strop z kościoła w Kozach
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13395#0184
BARBARA WOLFF-ŁOZIŃSKA
MALOWANY STROP Z KOŚCIOŁA W KOZACH1
Bodaj najbardziej interesujący spośród zachowanych polskich stropów malowanych z pierwszego
trzydziestolecia XVI wieku znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie. Pochodzi
z drewnianego kościoła Św. Szymona i Judy w Kozach w powiecie bialskim, zbudowanego zapewne
z początkiem XVI w.2 Kościół, którego zewnętrzny widok znamy ze zdjęcia pochodzącego z końca
XIX stulecia, uległ rozbiórce w г. 19003. Grono Konserwatorów Galicji Zachodniej, zainteresowane już
wcześniej jego malowanym stropem, zakupiło deski pułapu w tymże roku i ofiarowało je Muzeum4.
W latach 1902—1939 strop z Kóz był kilkakrotnie wystawiany w Sukiennicach, stanowiąc tło dla
ekspozycji sztuki cechowej w tzw. Langierówce, a od r. 1963 znaczna jego część została wmontowana
jako strop sali Rzemiosła Artystycznego oddziału Muzeum przy Alei 3 Maja, gdzie z przerwami pozo-
staje do dziś5. Żadna z dotychczasowych ekspozycji nie podjęła próby rekonstrukcji całego stropu w takiej
postaci, w jakiej mógł zdobić wnętrze kościoła6. Przyczyną tego był niewątpliwie brak odpowiednich
1 Praca niniejsza stanowi rozdział rozprawy doktorskiej pt. Dwa typy dekoracji malowanych na stropach polskich w pierwszej
połowie XVI wieku, przygotowanej w Katedrze Historii Sztuki Nowożytnej Instytutu Historii Sztuki U.W., pod kierunkiem
prof. dr. Stanisława Lorentza, któremu składam serdeczne podziękowania za udzielaną mi w trakcie pracy pomoc i opiekę.
Za udostępnienie mi stropu dla celów opisowych i fotograficznych oraz pomoc w tym zakresie, jak również za informacje
i materiały dotyczące nabycia stropu .wyrażam wdzięczność dyrektorowi Muzeum Narodowego w Krakowie, dr. Jerzemu
Banachowi, oraz doc. dr. Zbigniewowi Bocheńskiemu, dr Marii Goctcl-Kopff i mgr Janinie Kłosińskiej. Pragnę również
podziękować doc. dr. Tadeuszowi Dobrzenieckiemu, mgr Marii Markiewicz i mgr Zofii Rozanow za cenne wskazówki. Dy-
rekcja Instytutu Sztuki PAN zechce przyjąć wyrazy wdzięczności za możliwość skompletowania materiałów fotograficznych.
Pracowni Fotograficznej IS PAN, szczególnie w osobach kolegów Jerzego Langdy i mgr. Witalisa Wolnego, dziękuję za stałą
i ofiarną pomoc w tym zakresie.
2 Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie, pod red. J. Szabłowskiego, z. 1: Powiat bialski, oprać.
J. Szabłowski, Warszawa 1953, s. 20.
3 W zbiorach wojewódzkiego konserwatora zabytków w Krakowie znajduje się inne niż reprodukowane tutaj (ryc. 1)
ujęcie fotograficzne kościoła w Kozach, na które zwrócił mi łaskawie uwagę i zdjęcie udostępnił mgr Marian Kornecki.
4 Między r. 1893 a 1900 Grono Konserwatorów Galicji Zachodniej toczyło pertraktacje o zakup stropu z kościoła
w Kozach w związku z projektem zburzenia kościoła. Protokół posiedzenia Grona z dnia 3 lipca 1900 r. mówi o nabyciu
stropu (Z protokołów posiedzeń Grona w latach 1893, 1894, 1898, 1899, [w:] Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej, 1,
Kraków 1900, s. 385, 407, 458—460; Z protokołów posiedzeń Grona, Posiedzenie 3 lipca 1900 г., tamże, 2, Kraków 1906, s. 169).
Potwierdzenie przyjęcia stropu przez Muzeum Narodowe w Krakowie jako daru Grona Konserwatorów w r. 1900 znajduje
się w Inwentarzu W. Łuszczkiewicza pod nr 1968 (Muzeum Narodowe w K-akowie, rkps EK 6136, s. 279), bez podania daty,
oraz w korespondencji F. Kopery z ck. radcą namiestnictwa w Białej (Muzeum Narodowe w Krakowie, L. 45704, nr 5,
z 18 XII 1901), w której mowa o przejęciu stropu przez poprzednika F. Kopery —■ W. Łuszczkiewicza. Por. o tym również:
Z. Bocheński, M. Goetel, Dział Polska Sztuka Cechowa i Sztuka Cerkiewna, [w:] Sprawozdania i rozprawy, Rok 1951, Mu-
zeum Narodowe w Krakowie, Kraków 1952, s. 53. Poza stwierdzeniem nabycia stropu powyższe wzmianki żadnych wiado-
mości o nim nie wnoszą.
5 Por. T. Dobrowolski, Zarys historii Muzeum Narodowego w Krakowie, [w:] Sprawozdania i rozprawy, Rok 1951,
Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 1952, s. 28, il. 4, 18. Nic eksponowane obecnie deski stropu z Kóz znajdują się w ma-
gazynach oddziału Muzeum przy Alei 3 Maja oraz oddziału w domu Szołayskich, gdzie były mi udostępniane dla celów opi-
sowych i fotograficznych.
6 Niestety, nie udało się znaleźć żadnego opisu łub choćby notatki czy szkicu, które informowałyby o wyglądzie stropu
przed r. 1900, tzn. w czasie, kiedy nakrywał jeszcze wnętrze kościoła. Wizytacja z r. 1748 informuje o istnieniu malowideł
zarówno na stropie, jak i na ścianach oraz parapecie chóru muzycznego, ale ich nie opisuje (Archiwum Kurii Metropolitalnej
Krakowskiej, Acta visitationis generalis dccanatuum Osviecimiensis et Zatoriensis, Załuski, anno 1748, t. 35: Parictes integri per totam
12 — Rocznik Historii Szluki
MALOWANY STROP Z KOŚCIOŁA W KOZACH1
Bodaj najbardziej interesujący spośród zachowanych polskich stropów malowanych z pierwszego
trzydziestolecia XVI wieku znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie. Pochodzi
z drewnianego kościoła Św. Szymona i Judy w Kozach w powiecie bialskim, zbudowanego zapewne
z początkiem XVI w.2 Kościół, którego zewnętrzny widok znamy ze zdjęcia pochodzącego z końca
XIX stulecia, uległ rozbiórce w г. 19003. Grono Konserwatorów Galicji Zachodniej, zainteresowane już
wcześniej jego malowanym stropem, zakupiło deski pułapu w tymże roku i ofiarowało je Muzeum4.
W latach 1902—1939 strop z Kóz był kilkakrotnie wystawiany w Sukiennicach, stanowiąc tło dla
ekspozycji sztuki cechowej w tzw. Langierówce, a od r. 1963 znaczna jego część została wmontowana
jako strop sali Rzemiosła Artystycznego oddziału Muzeum przy Alei 3 Maja, gdzie z przerwami pozo-
staje do dziś5. Żadna z dotychczasowych ekspozycji nie podjęła próby rekonstrukcji całego stropu w takiej
postaci, w jakiej mógł zdobić wnętrze kościoła6. Przyczyną tego był niewątpliwie brak odpowiednich
1 Praca niniejsza stanowi rozdział rozprawy doktorskiej pt. Dwa typy dekoracji malowanych na stropach polskich w pierwszej
połowie XVI wieku, przygotowanej w Katedrze Historii Sztuki Nowożytnej Instytutu Historii Sztuki U.W., pod kierunkiem
prof. dr. Stanisława Lorentza, któremu składam serdeczne podziękowania za udzielaną mi w trakcie pracy pomoc i opiekę.
Za udostępnienie mi stropu dla celów opisowych i fotograficznych oraz pomoc w tym zakresie, jak również za informacje
i materiały dotyczące nabycia stropu .wyrażam wdzięczność dyrektorowi Muzeum Narodowego w Krakowie, dr. Jerzemu
Banachowi, oraz doc. dr. Zbigniewowi Bocheńskiemu, dr Marii Goctcl-Kopff i mgr Janinie Kłosińskiej. Pragnę również
podziękować doc. dr. Tadeuszowi Dobrzenieckiemu, mgr Marii Markiewicz i mgr Zofii Rozanow za cenne wskazówki. Dy-
rekcja Instytutu Sztuki PAN zechce przyjąć wyrazy wdzięczności za możliwość skompletowania materiałów fotograficznych.
Pracowni Fotograficznej IS PAN, szczególnie w osobach kolegów Jerzego Langdy i mgr. Witalisa Wolnego, dziękuję za stałą
i ofiarną pomoc w tym zakresie.
2 Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie, pod red. J. Szabłowskiego, z. 1: Powiat bialski, oprać.
J. Szabłowski, Warszawa 1953, s. 20.
3 W zbiorach wojewódzkiego konserwatora zabytków w Krakowie znajduje się inne niż reprodukowane tutaj (ryc. 1)
ujęcie fotograficzne kościoła w Kozach, na które zwrócił mi łaskawie uwagę i zdjęcie udostępnił mgr Marian Kornecki.
4 Między r. 1893 a 1900 Grono Konserwatorów Galicji Zachodniej toczyło pertraktacje o zakup stropu z kościoła
w Kozach w związku z projektem zburzenia kościoła. Protokół posiedzenia Grona z dnia 3 lipca 1900 r. mówi o nabyciu
stropu (Z protokołów posiedzeń Grona w latach 1893, 1894, 1898, 1899, [w:] Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej, 1,
Kraków 1900, s. 385, 407, 458—460; Z protokołów posiedzeń Grona, Posiedzenie 3 lipca 1900 г., tamże, 2, Kraków 1906, s. 169).
Potwierdzenie przyjęcia stropu przez Muzeum Narodowe w Krakowie jako daru Grona Konserwatorów w r. 1900 znajduje
się w Inwentarzu W. Łuszczkiewicza pod nr 1968 (Muzeum Narodowe w K-akowie, rkps EK 6136, s. 279), bez podania daty,
oraz w korespondencji F. Kopery z ck. radcą namiestnictwa w Białej (Muzeum Narodowe w Krakowie, L. 45704, nr 5,
z 18 XII 1901), w której mowa o przejęciu stropu przez poprzednika F. Kopery —■ W. Łuszczkiewicza. Por. o tym również:
Z. Bocheński, M. Goetel, Dział Polska Sztuka Cechowa i Sztuka Cerkiewna, [w:] Sprawozdania i rozprawy, Rok 1951, Mu-
zeum Narodowe w Krakowie, Kraków 1952, s. 53. Poza stwierdzeniem nabycia stropu powyższe wzmianki żadnych wiado-
mości o nim nie wnoszą.
5 Por. T. Dobrowolski, Zarys historii Muzeum Narodowego w Krakowie, [w:] Sprawozdania i rozprawy, Rok 1951,
Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 1952, s. 28, il. 4, 18. Nic eksponowane obecnie deski stropu z Kóz znajdują się w ma-
gazynach oddziału Muzeum przy Alei 3 Maja oraz oddziału w domu Szołayskich, gdzie były mi udostępniane dla celów opi-
sowych i fotograficznych.
6 Niestety, nie udało się znaleźć żadnego opisu łub choćby notatki czy szkicu, które informowałyby o wyglądzie stropu
przed r. 1900, tzn. w czasie, kiedy nakrywał jeszcze wnętrze kościoła. Wizytacja z r. 1748 informuje o istnieniu malowideł
zarówno na stropie, jak i na ścianach oraz parapecie chóru muzycznego, ale ich nie opisuje (Archiwum Kurii Metropolitalnej
Krakowskiej, Acta visitationis generalis dccanatuum Osviecimiensis et Zatoriensis, Załuski, anno 1748, t. 35: Parictes integri per totam
12 — Rocznik Historii Szluki